Dyskretny dramat burżuazji

Morðsaga

reżyseria: Reynir Oddsson
rok produkcji: 1977
kraj: Islandia

To przykład idealnej nowobogackiej rodziny w amerykańskim stylu. Anna jest typową nastolatką, za dnia pracuje w biurze, a wieczorami wychodzi z chłopakiem i przyjaciółką, ale zawsze stara się wrócić przed 23:30 do domu. Jej matka, Margrét, to pani domu: czeka z obiadem, a gdy wszyscy idą do pracy, zabiera się za odkurzanie wielkiego salonu. Róbert to dyrektor ważnej firmy, stać go na modny dom wypełniony drogimi przedmiotami. Każdy ma jednak swoje grzeszki: ojciec ma romans i podgląda nagą córkę, matka w sekrecie pije alkohol z butelki ukrywanej w toaletowej szafce, a Anna przechodzi swój okres buntu w oparach marihuany i alkoholu. I tak naprawdę wcale nie są szczęśliwą rodziną; Róbert tyranizuje pozostałych, nie pozwala dotykać swojego gramofonu, a córkę każe klapsami w gołe pośladki za każde spóźnienie. Margrét dość ma już roli kury domowej i fantazjuje o szalonym seksie z fachowcem od zmywarki. Podczas biznesowego obiadu ostatecznie puszczają jej nerwy, co doprowadzi do serii nieoczekiwanych zdarzeń…

Film ten ogląda się z nieustającym śmiechem. Jego wielkim atutem jest właśnie ponadczasowe poczucie humoru, ale trzeba przyznać, że także “kostium” lat 70. – choć oczywiście niezależnie od intencji reżysera – bawi dzisiejszego widza. Moda i wystrój wnętrz “dawnej epoki”, a także specyficzna gra aktorska odzwierciedlająca zachowanie ludzi w tamtym czasie wydają się nadęte, sztuczne, kiczowate, ale w pozytywnym sensie. Scena wspomnianego obiadu, absurdalne zachowanie gości i cała oprawa spotkania przypominają momentami Dyskretny urok burżuazji Bunuela. To specyficzne poczucie humoru towarzyszy nam do końca filmu – choć fabuła niewolna jest od tragedii, uwypuklane i ważne problemy przedstawione są w sposób lekki, co tylko podkreśla absurdalność życia samego w sobie.

Ta recenzja została napisana dla strony Studenckiego Klubu Islandzkiego.

6 lutego, 20166 marca, 2020

Premiera “Baranów” w Muranowie

W czwartek 4 lutego reprezentacja SKI miała okazję zobaczyć przedpremierowo film “Barany. Islandzka opowieść” w warszawskim kinie Muranów. Kino przygotowało z okazji promocji filmu dwie niespodzianki: stand z możliwością zrobienia sobie zdjęcia w roli głównych bohaterów (a właściwie bohaterów drugoplanowych, bo przecież najważniejsze są tytułowe barany ;)) oraz spotkanie z reżyserem czarnej komedii – Grímurem Hákonarsonem. Opowiadał on najpierw na pytania prowadzącego, w tym o genezę powstania filmu i inspiracje. Była mowa o tym, że w ostatnich latach islandzka kinematografia upodobała sobie problem relacji człowiek-zwierzę. Dwa lata temu oglądać mogliśmy film “O koniach i ludziach”, w których na pierwszy plan wychodzą słynne kuce islandzkie, z kolei “Barany” to opowieść o owcach, których populacja jest trzykrotnie większa od populacji ludzi. Zarówno konie i owce to dwa gatunki zwierząt, które przyjechały na Islandię z pierwszymi osadnikami i do dzisiaj prawo reguluje wprowadzanie na wyspę innych gatunków tych zwierząt, aby nie “zepsuć” oryginalnych ras i uniknąć problematycznych chorób. Film Hákonarsona opowiada właśnie o wielkiej tragedii, jaką przynosi do pewnej islandzkiej doliny nigdy niespotykana tam choroba owiec – trzęsawka. Dowiemy się, że wizja utraty owiec, czasem jedynych towarzyszek życia islandzkich rolników, może doprowadzić bohaterów do niecodziennych zachowań, a nawet skruszyć wieloletni lód pomiędzy dwoma braćmi.

Reżyser opowiadał, że dorastał na jednej z takich farm, gdzie codzienność wyznaczała hodowla owiec. Sam ma świetny kontakt ze swoim starszym bratem, a inspiracją do opowiedzianej historii była prawdziwa historia dwóch braci, którzy pokłócili się o kobietę. Gdy ona ostatecznie uciekła z trzecim mężczyzną, obaj zamilkli na wieki, a ich domy bez wychodzących na siebie wzajemnie okien, wybudowane na tej samej działce, można oglądać do dzisiaj. Z kolei pierwowzorem postaci byli dziadek (to między innymi jego dziwne zachowania dały początek scenie z filmu, kiedy Gummi całkowicie nagi sobie paznokcie u nóg wielkimi nożyczkami), a także sąsiad-pijak, którego awantury i skłonność do zamarzania odbijają się w postaci Kiddiego.

Recenzję “Baranów” możecie przeczytać już w dziale Film.

O ścieżce dźwiękowej do obrazu i jej autorze, Atli Örvarssonie, przeczytacie na Stacja Islandia.

Ten post został napisany dla strony Studenckiego Klubu Islandzkiego.

11 stycznia, 201629 września, 2019

7. Hún jörð: Wyspa wulkanów

MATKA ZIEMIA pokochała Islandię tak gorąco, że podarowała jej dużo wulkanów.

Na wyspie i sąsiednich wysepkach znajduje się ponad 130 wulkanów, z czego większość koncentruje się na południu kraju i w centrum, co jest jedną z wielu przyczyn osiedlenia głównie w partiach przybrzeżnych.

Jeśli chodzi o zagrożenia naturalne, nie ma reguły: mogą to być zarówno trzęsienia ziemi wynikające z położenia geologicznego wyspy, a także lawiny śnieżne czy powodzie lodowcowe (jökulhlaup), będące nierzadko następstwem wypływu wrzącej lawy rozpuszczającej lód. Samej lawy z erupcji w ciągu ostatnich 500 lat na Islandii było tyle, że stanowiło to połowę ilości ze wszystkich innych wulkanów na świecie w tym czasie. I choć od momentu zasiedlenia wyspy mniej niż 50 wulkanów na wyspie zaakcentowało swoją obecność, a dzisiaj czynnych jest ich tylko 26, część wybuchów była na tyle poważna, że zapisała się tak w historii państwa, jak i Europy.

Eyjafjallajökull

Zacznijmy od islandzkiego celebryty, wulkanu Eyjafjallajökull, dzięki któremu Islandia nie schodziła z ust wszystkich europejskich dziennikarzy i przewoźników przez kilkanaście dni kwietnia 2010 roku. Ten wulkan polodowcowy, czyli przykryty lodowcem o powierzchni 107 km2, dotąd wybuchał już czterokrotnie, zazwyczaj na spółkę z leżącym nieopodal kraterem Katla. Erupcja z 2010 roku była na tyle szczęśliwa, że nie obudziła sąsiada, dzięki temu straty był naprawdę niewielkie w porównaniu z poprzednimi aktywnościami – nie było ofiar w ludziach, jedynie trzeba było ewakuować pobliskie wsie. Emisja pyłów wulkanicznych do atmosfery i ich przedostanie się nad kontynentalną Europę zachmurzyło jedynie pasażerów lotniczych, których kwieciste wypowiedzi na temat Islandii i jej mieszkańców (szczególnie wymowa nazwy wulkanu) śmieszyły Islandczyków przez kolejne miesiące.

Bowiem to nie pierwszy raz, kiedy islandzka przyroda ma tak widoczny wpływ na życie codziennie Europejczyków. W historii odnotowano jeszcze jedną głośną erupcję, która miała miejsce 8 czerwca 1784 roku i trwała właściwie przez cały rok. Mowa o dwukrotnie niższym od Eyjafjallajökull wulkanie Laki, którego wybuch uznaje się za jeden z najpotężniejszych w dziejach świata, o czym świadczy chociażby nadanie mu specjalnej nazwy Skaftáreldar, czyli rzeki ognia. Lawa wydostawała się z 130 kraterów i zajęła powierzchnię ponad 500 km2, czego pamiątką jest rozległe pole, które mijam jadąc autostradą.

Ale to nie jedyne skutki tej erupcji; w wyniku zanieczyszczenia terenów rolniczych wymarło ponad 80 tys. owiec oraz pogłowie bydła zmniejszyło się o połowę, co pociągnęło za sobą głód i śmierć około 20 tys. mieszkańców. Chmura pyłu dotarła nad Europę Środkową, w Berlinie z nieba spadał pył, zaś we Francji zapanował nieurodzaj, co wedle panującego na Islandii przekonania, przerodziło się ostatecznie w przyczynę rewolucji.

Hekla

Do kolekcji warto dodać jeszcze najbardziej aktywny wulkan Islandii – Heklę, który mierząc 1491 m n.p.m., pełni także rolę najwyższego czynnego wulkanu na wyspie. Jego pierwszą erupcję odnotowano w roku 1104, potem wybuchy powtarzały się mniej więcej co kilkanaście lat, jedne trwały przez kilka dni, inne niemal rok. Trudno przewidzieć, kiedy Hekla znów się odezwie, ale najgorzej, jeśli milczy zbyt długo, bo to zwiastuje potężny wybuch. Zazwyczaj straty są niewielkie – choć wulkan znajduje się niedaleko brzegu, czyli miejsc zamieszkałych, ze względu na jego oczywiste niebezpieczeństwo u jego podnóży nie rozwinęła się żadna większa osada, stąd erupcje nie przynoszą wielu ofiar. Mimo to Hekla już od średniowiecza wyjątkowo przeraża mieszkańców Islandii, którzy nazywają wulkan „bramą do piekieł”. W świetle mitologii nordyckiej porównanie to nie jest bez znaczenia, ponieważ z tym wulkanem wiąże się zapowiedzią o apokalipsie – jej początkiem ma być przybycie z otchłani Surtra (odpowiednika rzymskiego Wulkana), który swoim ognistym mieczem zabije Frejra, boga obfitości, tym samym przyczyniając się do zagłady świata.

Islandzka flora i fauna

Lecz skoro jeszcze ów świat istnieje, zachwyćmy się jego urodą. Puste pola w okolicach wulkanów stały się domem dla niewielu, ale jednak kilku, gatunków roślin i zwierząt. Flora islandzka jest bardzo uboga, dominują łąki i tundra, czasem karłowate drzewka, ale na próżno szukać tu lasów – lokalny dowcip głosi nawet, że jeśli zgubisz się w lesie, to po prostu podnieś się. Byłoby jednak niesprawiedliwym powiedzieć, że drzew nie ma w ogóle; jest szansa zobaczyć jarzębiny, wierzby, jałowce i brzozy (w końcu imię Björk od czegoś wziąć się musiało). Jeśli chodzi o zwierzęta na Islandii, ląd zamieszkują głównie gryzonie, ale także zwierzęta typowe dla terenów subarktycznych: foki, renifery, sezonowo niedźwiedzie polarne.

Są też gatunki, których nazwy świadczą o islandzkim rodowodzie. Na przykład owczarek islandzki (Íslenskur fjárhundur), pies pasterski towarzyszący pierwszym osadnikom. Co prawda nie występuje już w swym naturalnym środowisku, ale jego rasa została odtworzona przez hodowców i figuruje wśród psów o radosnym usposobieniu i znoszących najtrudniejsze warunki, może posilić się nawet rybą!

Konie islandzkie

Innym zwierzęciem Islandii jest koń islandzki (Íslenski hesturinn), który powstał na skutek skrzyżowania różnych koni sprowadzanych na wyspę. W 982 roku Althing postanowił jednak zredukować ilość genów w obiegu i zakazał przywożenia koni na Islandię, dzięki czemu rasa wykształciła się przez tysiąclecie bez późniejszych domieszek. Konie były nie tylko niezbędne do codziennej pracy na wyspie, ale stanowiły także obiekt kultu – niejaki odpowiednik kreteńskiego byka. W mitologii nordyckiej wielokrotnie pojawia się postać konia; jeden z nich wyznaczył nawet miejsce wybudowania pierwszej osady na wyspie.

Islandię zamieszkuje również ponad 100 gatunków ptaków. Najchętniej kojarzonymi z wyspą są niepozorne maskonury, które można oglądać głównie na małych wysepkach niezamieszkałych przez człowieka. Te śliczne stworzonka mogłabym obserwować godzinami. Jeśli tylko na mojej drodze pojawią się maskonury, zaczynam żmudny proces oswajania i sesje zdjęciowe, dlatego wybaczcie mi, ale na mnie już pora.

P.s. Moja podróż na Islandię odbyła się w wyobraźni, z przewodnikami w ręku i muzyką Sigur Rós na uszach. Wszelkie powielane tu stereotypy czy błędne wyobrażenia zamierzam zweryfikować podczas prawdziwej wyprawy na wyspę.

Tekst został opublikowany po raz pierwszy w 2014 roku, na łamach internetowego czasopisma Magazyn (już nieistniejącego), a rok później wraz z całym cyklem – dzięki uprzejmości Marcina Kozickiego na stronie Stacja Islandia. Resztę cyklu można znaleźć w kategorii „Zapiski z podróży nieodbytej” oraz na wspomnianej stronie Marcina.

12 grudnia, 201529 września, 2019

6. Hoppípolla: Wodne atrakcje Islandii

Pozostajemy w Złotym Kręgu. Termin Golden Circle ukuły agencje turystyczne, bowiem określenie to odnosi się do największych „hitów” na wyspie, typowego „co warto zobaczyć”.

Co ciekawe, owe hity znajdują się w niewielkiej odległości od siebie i można obejrzeć wszystko dość dokładnie w ciągu kilku dni. Należy do nich omawiany już Þingvellir, czyli miejsce obrad najstarszego funkcjonującego do dzisiaj parlamentu w Europie. Ale jadąc dalej w kierunku wschodnim, a zatem zapuszczając się bardziej w głąb wyspy, będziemy mogli oglądać prawdziwe cuda przyrody, charakterystyczne dla Islandii. Ta podróż będzie wyjątkowo mokra, przecież na Islandii pada dosyć często. Jest tu też bardzo wilgotno, dlatego warto zaopatrzyć się w odzież deszczową i buty wodoodporne, niekoniecznie kalosze. To będzie istne SKAKANIE PO KAŁUŻACH.

Woda wybuchająca spod ziemi

Dlaczego? Woda jest głównym składnikiem islandzkiego krajobrazu. Zarówno ta w oceanie, który otacza i chroni wyspę, jak też ta w źródłach geotermalnych, która zapewnia mieszkańcom ogrzewanie, niezbędne w tym chłodnym klimacie. Mamy zatem wodę wokół i wodę pod nami, ale czeka nas też oglądanie wody z góry. Bo dzisiaj jadę do gejzerów. Czy wiecie, skąd wzięło się określenie na źródło wody podgrzewanej głęboko pod ziemią gorącą magmą i wypryskującej ponad powierzchnię ziemi w wyniku wysokiego ciśnienia? Przy drodze numer 35, w odległości kilkudziesięciu kilometrów od jeziora Þingvallavatn znajduje się miejscowość Geysir, zagłębie tych okazałych gorących źródeł. Nazwa miejscowości wzięła się od staroislandzkiego að geysa, czyli wytryskiwać, i tym samym dała określenie gejzerom w różnych miejscach na świecie. Ten „najprawdziwszy” Geysir, czyli największy gejzer w Islandii, od lat 60. XX wieku nie wybucha już sam z siebie, uaktywnia się tylko przy trzęsieniach ziemi.

Warto jednak wybrać się do tej miejscowości by zobaczyć jego mniejszego brata, Strokkur, który regularnie co 10 minut wyrzuca potężny słup wody mierzący do 35 metrów wysokości (Geysir dawał podwójny efekt). Obok znajdują się inne, mniejsze gejzerki, których woda może przybierać różne kolory. Te cudeńka mogą przyprawić o zawrót głowy i sama zadzieram głowę przy kolejnych erupcjach „Maselniczki” (bo tak należy tłumaczyć nazwę Strokkur), ale uwaga! Woda, jak każda z wnętrza ziemi na Islandii, jest potwornie gorąca i trzeba uważać, żeby się nie oparzyć. Zapowiadałam skakanie po kałużach, ale nie takie, które roztopi nam podeszwy w butach.

Woda spadająca na głowę

To nie koniec wodnych atrakcji. Zaledwie 6 km na wschód od Geysir można zaobserwować kolejne cudo: Gullfoss (złoty wodospad), bodaj najsłynniejszy i najbardziej oblegany na Islandii. Wodospad znajduje się na rzece Hvítá i ma dwie kaskady prostopadłe do siebie (niższa mierzy 11 metrów, większa 21 metrów). Właściwie trudno powiedzieć, czym Gullfoss zawdzięcza taką sławę, nie jest bowiem jedynym, ani najwyższym wodospadem na wyspie. Z pewnością uroku dodaje mu usytuowanie – jego pięknu nie przeszkadzają wysokie góry, a unosząca się poprzez szybki spadek wody mgiełka w połączeniu ze słonecznym dniem daje możliwość obserwowania kilku łuków tęczy na raz. Jest to zatem świetnie miejsce do widoczków-pocztówek z Islandii, ale też ciekawym pretekstem do snucia opowieści przewodników. Wodospad był bowiem bliski zabudowaniu przez przemysłowców w latach 20. XX wieku jednak, lecz – wedle anegdoty – dzięki heroicznemu wstawiennictwu córki ówczesnego właściciela tego terenu, która przyrzekła, że skoczy do rzeki jeśli ojciec pozwoli na budowę zapory i elektrowni, turyści mogą dziś cieszyć się magicznym widokiem nietkniętego wodospadu.

Zwróćmy jednak uwagę na pozostałe kaskady islandzkie, a w szczególności najwyższy wodospad na wyspie – Glymur, znajdujący się na północ od stolicy przy mieście Akranes, ponoć założonym przez mnichów islandzkich, pierwszych osadników na Islandii. Sam Glymur to wodospad o wysokości 198 metrów, położony wśród wulkanicznych skał, nieco na uboczu i z dala od głównych szlaków turystycznych. Warto jednak wybrać się tam pod koniec naszej podróży, żeby zostawić sobie największe wrażenie na koniec. W międzyczasie zajrzymy jeszcze do Parku Narodowego w Skaftafell na południu wyspy żeby zobaczyć bardzo ciekawy wodospad Svartifoss otoczony kolumnami lawy, które zainspirowały Guðjóna Samúelssona, twórcę kościoła Hallgrímskirkja w Reykjavíku.

Wizyta wodospadów to najbardziej mokry punkt wycieczki na Islandię. Trzeba uważać na śliskie skały i tryskającą wodę, ale wrażenia z pewnością są niezapomniane. To jednak nie koniec wodnych przebojów wyspy. Na uwagę zasługują także jeziora, tak odmienne od bezkresnego oceanu. Widzieliśmy dotąd dwa: w Reykjavíku i obok Þingvellir, ale nie miały one w sobie nic nadzwyczajnego. Inaczej sprawa ma się w przypadku jezior wulkanicznych, powstałych w kraterach wygasłych wulkanów, do których należy przepiękny Kerið. Jezioro to ma już 3 tysiące lat, jest głębokie na 55 metrów i długie na 270 metrów. W jeziorach tego typu, których na Islandii jest mnóstwo, najbardziej spektakularne są kaldery przybierające najróżniejsze barwy, niezwykle mieniące się w wodzie jeziora. Ze względu na kształt brzegów jeziora Kerið, który przywołuje na myśl amfiteatr, zorganizowano tu kilka lat temu koncert Björk transmitowany przez islandzką telewizję.

Woda pękająca pod nogami

Wodę możemy podziwiać także w innym stanie, od którego wzięła się nazwa wyspy. Aż 11% Islandii przykryte jest lodowcem, a chyba najlepszym miejscem, aby się o tym przekonać jest położona na północy wyspy Jökulsárlón, laguna lodowcowa, a raczej jezioro powstałe z topniejącego lodowca Vatnajökull. W jeziorze można obserwować pływające kawałki lodu, a nierzadko również foki i ptactwo wodne. Ten piękny widok był niejednokrotnie uwieczniany w filmach, najpopularniejsze są chyba zdjęcia ze „Śmierć nadejdzie jutro” czy popularnego ostatnio serialu „Gra o Tron”. W tej samej części wyspy można oglądać również fiordy, najwyższe o wysokości ponad 400 metrów znajdują się na północnym zachodzie wyspy. Z nich już tylko widok na ocean, płynąc dalej trafilibyśmy zapewne na biegun, a tak tylko zimniej i więcej lodu. Zatem zróbmy krok w tył i wróćmy w głąb wyspy, bo jeszcze wiele zostało nam do opowiedzenia…

9 listopada, 201529 września, 2019

5. 18 sekúndur fyrir sólarupprás: Złoty Krąg

Na wycieczkę do Islandii najlepiej wybrać się między czerwcem a sierpniem.

Latem temperatura waha się od 12°C do 15°C, ale czasem dochodzi do 18°C, co na tutejsze warunki klasyfikuje się już jako upał. Jak powiedział Gunnar Örn Tynes, muzyk zespołu Múm, na Islandii występują dwie pory roku: dzień i noc. Latem dni są dłuższe, a właściwie nieskończone. Słońce zachodzi w środku nocy, aby po KILKU SEKUNDACH WYŁONIĆ SIĘ ZNÓW PONAD HORYZONT. Dzięki temu atmosfera jest naprawdę baśniowa, a człowiek ma wrażenie, że mógłby spędzać tygodnie bez snu. Niestety, stałym mieszkańcom takie impresje zamieniają się w tendencje samobójcze, a przynajmniej depresję i niechęć do otoczenia, co widzieliśmy zarówno w 101 Reykjavík, jak i Nói Albinói. Mimo to wedle rankingów rozwoju społecznego Islandia należy do krajów, w których dobrze się żyje. Mają na to wpływ nie tylko czynniki finansowe i zdrowe powietrze, ale również przyroda. I nie chodzi tutaj o wschody i zachody słońca.

Jeśli uznamy, że aglomeracja Reykjavíku przytłacza nas zgiełkiem i tłumem ludzi (haha), to wybierzmy się poza miasto, w głąb wyspy. Choć wydawałoby się, że stolica jest kwintesencją całego kraju, leżący na skraju wyspy Reykjavík tak naprawdę nie daje satysfakcji turyście, który chce nacieszyć oczy widokami. Ale wystarczy udać się drogą nr 36 na północny wschód, aby odkryć naturalne piękno tego kraju.

Dwa kontynenty w jednym

Oddalając się od brzegu dostrzeżemy wielkie połacie ziemi pozbawionej roślinności. Co naprawdę niesamowite, Islandia pozbawiona jest większych drzew – mówi się, że wszystkie wycięto do budowy pierwszych osad. Stąd krajobraz może wydawać się monotonny i odpychający, w połączeniu z szarością i mgłą poranka. Ale niedługo potem przed nami wyłania się piękne jezioro Þingvallavatn, które zajmując powierzchnię 84 km² stanowi największy naturalny zbiornik wodny Islandii. Jezioro ma genezę tektoniczną, czyli mieści się w zapadliskach i rowach powstałych na skutek ruchów sejsmicznych – świadczy to o tym, że w tym miejscu przebiega granica płyt tektonicznych: Euroazjatyckiej i Północnoamerykańskiej.

Gdy wysiadam z samochodu (naliczają mi wynajem jeszcze z Keflavíku, więc nawet nie chcę wiedzieć ile mnie to kosztuje) i staję na tej ziemi mogę czuć się jakbym była jedną nogą w Europie, a drugą już w Ameryce. Co najciekawsze, świadomość niezwykłości tego miejsca znali już Islandczycy w X wieku, gdyż to właśnie ta część kraju zadecydowała o jego rozwoju. Mowa o szczelinie Þingvellir, czyli Dolinie Zgromadzeń. W tym miejscu od 930 roku gromadził się najstarszy działający do dziś parlament Europy, islandzki Althing, który obecną siedzibę ma oczywiście w Reykjavíku.

Thingvellir

To właśnie tutaj podjęto demokratycznie decyzję o przyjęciu chrztu w roku 1000 i ustanowieniu biskupstw w Skálholt oraz Hólar, co z perspektywy funkcjonujących wówczas na kontynencie monarchii mówi o niezwykłości średniowiecznej Islandii. Ten jednoizbowy parlament zbierał się w dolinie regularnie do XIII wieku; obradować mogli jedynie mężczyźni, najważniejsi wśród nich byli najbardziej wpływowi na wyspie (goðar), jednak rozmowom mogły przysłuchiwać się całe rodziny, gdyż zebrania parlamentu były bardzo ważnym wydarzeniem i okazją do poznania rodaków z różnych części wyspy (nierzadko zawierano dzięki temu małżeństwa).

Na czele Althingu stał lögsögumaður, wybierany na trzyletnią kadencję. Zasiadał on przy Lögberg, Skale Praw, a jego zadaniem było moderowanie rozmów i komentowanie ustaw, a także recytowanie praw nowym członkom parlamentu. Jeśli zapomniał o jakimś prawie, a wygłaszał je z pamięci, i nikt z zebranych nie zwrócił na to uwagi, prawo to przestawało obowiązywać. Althing miał przede wszystkim funkcję ustawodawczą i sądowniczą, do końca XVIII wieku funkcjonował już jako Sąd Najwyższy, a dopiero w roku 1844 parlament zaczął obradować w stolicy. Mimo to Þingvellir stało się miejscem podkreślającym islandzką tożsamość; to tutaj świętowano tysiąclecie przyjęcia chrztu oraz wielu wysłuchało ogłoszenia deklaracji niepodległości 17 czerwca 1944 roku.

Þingvellir było też dla Islandczyków pamiątką niezależności, którą stracili w roku 1397 po zawarciu unii kalmarskiej przez Danię, Norwegię i Szwecję. Do drugiej połowy XX wieku miały miejsce mniej lub bardziej intensywne walki o niepodległość, w tym największą rolę w kształtowaniu świadomości narodowej miały XIX-wieczne bunty europejskie. Mimo ostatecznego uniezależnienia w symbolach Islandii widoczna jest dawna bliskość z państwami skandynawskimi, do których niektórzy Islandczycy szczerze nie cierpią być porównywani. Warto jednak zwrócić uwagę chociażby na flagę Islandii, którą w dzisiejszym kształcie zatwierdzono dopiero w 1918 roku. Do tego czasu Islandia posługiwała się banderą duńską, a w okresie walk o niepodległość nacjonaliści uznawali niebieską flagę z białym krzyżem. Obecna flaga powstała w czasach unii z Danią, więc wywodzi się w prostej linii z symbolu duńskiego; składa się na nią skandynawski krzyż o czerwonej barwie obwiedziony białym konturem na niebieskim tle. Mieszkańcy wiążą te trzy kolory z islandzką przyrodą: czerwonością wulkanów, bielą śniegów i błękitem oceanu.

Podobne połączenie historii i natury wynika z analizy herbu Islandii. Jego obecny kształt, zatwierdzony w 1944 roku, wywodzi się z tradycji herbów nordyckich (występowanie zwierząt; np. przez okres uzależnienia od Norwegii na tarczy islandzkiej znajdował się norweski lew, do roku 1903 natomiast jej bohaterem był dorsz) i przedstawia flagę opartą na bazaltowej płycie podpieraną przez cztery bóstwa opiekuńcze Islandii (Landvaettir), zaczerpnięte ze średniowiecznych sag: byk, orzeł-gryf, smok oraz olbrzym, każdy odpowiedzialny jest za inny brzeg wyspy.

Ten pierwszy przystanek na mapie Islandii poza granicami Reykjavíku mówi bardzo dużo o historii Islandczyków i ich przywiązaniu do własnego narodu i krajobrazu. Pomimo nieciekawej, bardzo mrocznej przeszłości połączonej z (pozorną!) szarugą okołobiegunowego klimatu wydaje się, że dzisiejsza Islandia jest krajem dumnych i radosnych ludzi. Wtóruje temu wędrówka słońca, bo po półrocznej nocy jego triumfalny wschód obwieszcza początek lata i przypomina Islandczykom odzyskaną w połowie czerwca niepodległość.

P.s. Moja podróż na Islandię odbyła się w wyobraźni, z przewodnikami w ręku i muzyką Sigur Rósna uszach. Wszelkie powielane tu stereotypy czy błędne wyobrażenia zamierzam zweryfikować podczas prawdziwej wyprawy na wyspę.

24 października, 20156 marca, 2020

Artysta na horyzoncie

Horyzont

tytuł oryginalny: Sjóndeildarhringur (ang. Horizon)
reżyseria: Fridrik Thor Fridriksson, Bergur Bernburg
rok produkcji: 2015
kraj: Islandia/Dania

Dokument przedstawia życie i twórczość znanego na Islandii pejzażysty, Georga Guðniego. Wraz z rozwojem “akcji” filmu poznajemy drogę artystyczną i pierwsze obrazy malarza, a także jego inspiracje i manifestowaną filozofię życiową. Abstrakcjonistyczne krajobrazy Guðniego są uniwersalne, mogą przedstawiać każdy zakątek świata, choć jak twierdzi artysta, inspirowane są naturą jego ojczyzny. Bliskie płótnom Marka Rothki, obrazy te miały ogromną popularność w akademickim środowisku Islandii (o jego twórczości wypowiadają się profesorowie oraz krytycy sztuki), a także zrobiły wrażenie na aktorze Viggo Mortensenie, który zorganizował mu wystawę w Stanach Zjednoczonych.

Film jest kompilacją reprodukcji dzieł artysty z (nie)przypadkowymi krajobrazami Islandii, które wraz z niebanalną muzyką Orriego Dýrasona i Kjartana Hólma (Sigur Rós) tworzą nastrojowy obraz wyspy. To zdjęcia i muzyka są niezaprzeczalnymi zaletami filmu. Z kolei sam sposób narracji czasem nuży lub pozostawia odbiorcę w konsternacji, mamy bowiem do czynienia z wieloma niejasno podanymi informacjami. Twórcy też nie skupiają się na aspekcie życia prywatnego artysty; zupełnie pominięta jest kwestia jego tragicznej śmierci. Obraz jest jednak z pewnością hołdem złożonym artyście i próbą promowania jego sztuki w Europie i na świecie.

Ta recenzja została napisana dla strony Studenckiego Klubu Islandzkiego.

22 października, 20156 marca, 2020

Jestem Gangsterem

Krew bohatera / Państwo w państwie 2

tytuł oryginalny: Borgríki 2 (ang. Brave Men’s Blood)
reżyseria: Olaf de Fleur Johannesson
rok produkcji: 2014
kraj: Islandia/Francja

Film Olafura Johannessona trzyma w napięciu już od pierwszych scen, w których Ingvar Eggert Sigurðsson (weteran islandzkich kryminałów) wchodzi na imprezę dziecięcą z pistoletem. Głównym bohaterem obrazu jest Hannes (Darri Ingolfsson), syn zasłużonego policjanta na emeryturze, który chce powtórzyć sukcesy ojca w wydziale wewnętrznym policji. Jego pierwszą sprawą jest okiełznanie nieco problematycznego gangstera (Sigurðsson), który stara się wciągnąć początkującego policjanta w intrygę. Gangster informuje Hannesa o współpracy jego przełożonego, Margeira z rosnącym w siłę kartelem narkotykowym, kontrolowanym przez imigranta z Serbii, Siergieja. Do rozwiązania tej nurtującej zagadki Hannes wciąga znajomego ze służb specjalnych, Ívara (w tej roli znany nam ze 101 Reykjavík Hilmir Snær Guðnason) oraz “policjantkę po przejściach”, Andreę (Ágústa Eva Erlendsdóttir). Z czasem okazuje się, że rozszyfrowanie skomplikowanego systemu układów wciągnie młodego policjanta w sytuacje, z których nie będzie mógł wybrnąć.

Obraz zdecydowanie należy do przykładów znakomicie reprezentujących gatunek, a także realia pracy islandzkiej policji. Mroczny, pełny niedomówień oraz bardzo korzystnie rozegranych retrospektyw i ukazania pewnych scen w punktu widzenia kilku postaci, jest miejscami jednak zbyt schematyczny i przewidywalny. Nierzadko mamy wrażenie, że bohaterowie są zbyt naiwni i “nieprawdziwi” w rolach policjantów. Jest to jednak swego rodzaju zaleta policyjnego kina islandzkiego, w którym ludzie są ludźmi, a nie nieomylnymi herosami, jak to się zdarza w amerykańskich odpowiednikach gatunku. Dotyczy to zarówno policjantów, jak i ich adwersarzy. Na szczególną uwagę zasługuje tutaj sama postać Sigurðssona, która stopniowo obnaża istotę bezpardonowej i przebiegłej gangsterki.

Ta recenzja została napisana dla strony Studenckiego Klubu Islandzkiego.

10 października, 201529 września, 2019

4. Svefn-g-englar: Muzea Reykjavíku

Ostatni dzień w Reykjavíku. Przeznaczyłam cały na kulturę, czyli chodzenie po muzeach.

Może to dziwne, ale Islandia jak na tak mały kraj ma bardzo wiele muzeów i galerii sztuki współczesnej, gdzie promuje się lokalnych artystów. Sztuka islandzka prężnie rozwija się od XIX wieku, a od momentu otwarcia Listaháskóli Íslands, Islandzkiej Akademii Sztuk Pięknych, artyści ci mają szanse na kariery międzynarodowe.

Kraj artystów

Muzycy z Islandii już dawno to osiągnęli; w kraju o około 300 tys. mieszkańcach znajduje się aż 90 szkół muzycznych. Nie dziwne więc, że prawie każdy Islandczyk gra na jakimś instrumencie albo śpiewa w chórze, jest członkiem jakiegoś zespołu albo chociaż zna innego muzyka. Zresztą o to nietrudno, bo w Islandii popularne są otwarte koncerty, na przykład mające miejsce u kogoś w ogródku. Przychodzą wszyscy sąsiedzi i słuchają dobrej muzyki, bo lubią spędzać w ten sposób swój wolny czas. To dlatego na Islandii Eurowizja jest niemal świętem narodowym – tego dnia ulice są puste. Korzystne warunki do rozwoju ma także dziesiąta muza; Islandia kręci średnio 6 filmów rocznie (państwo ilością mieszkańców zbliżone do Radomia czy Białegostoku…), a część z nich dostaje się na międzynarodowe festiwale i zgarnia główne nagrody. To co jednak łączy te trzy dziedziny sztuki to fakt, że oddają klimat życia na wyspie. Ma się wrażenie, że somnambuliczny krajobraz Islandii jest tematem każdej smutnej piosenki, chłodnego obrazu czy pesymistycznego filmu.

Kraj malarzy

W samym Reykjavíku jest co zwiedzać. Bardzo blisko mojego hostelu znajduje się Hafnarhúsið, Dom Portu, a właściwie dawny magazyn portowy, w którym mieści się obecnie Listasafn Reykjavíkur – Miejskie Muzeum Sztuki. Dominantą kolekcji tej galerii jest twórczość trzech czołowych islandzkich artystów: Ásmundura Sveinssona, Johannesa Sveinssona Kjarvala oraz Erró. Pierwszy z nich to rzeźbiarz połowy XX wieku. W jego pracach widać echa kubizmu, inspirację Gustavem Vigelandem oraz Henrym Moore. Drugi tworzył w XIX wieku, jest znany przede wszystkim z pejzaży; malował je w zachwycie nad krajobrazem ojczyzny, tworząc kompozycje zarówno realistyczne, jak i metafizyczne, bliskie nieraz abstrakcji. Choć często krytykowano go za brak własnego stylu, a nawet kicz (chętnie malował elfy i trolle zamieszkujące tajemnicze doliny i lasy), stał się jednym z najznakomitszych przedstawicieli islandzkiej sztuki, o czym świadczy jego podobizna na banknocie 2000 koron islandzkich. Erró to wciąż tworzący artysta postmodernistyczny, którego twórczość łączy surrealizm z pop-artem. Jego dzieła są pełne sarkazmu i dotykają najbardziej współczesnych problemów w sposób bardzo kontrowersyjny, ale dzięki temu pozwalający na zwrócenie uwagi na podkreślane przez artystę tematy. W Hafnarhúsið znajduje się także Ljósmyndasafn Reykjavíkur, Miejskie Muzeum Fotografii, prezentujące dokonania lokalnych fotografów.

Saga, czyli historia

Niedaleko znajduje się Þjóðmenningarhúsið, czyli Dom Kultury. Nie jest to jednak instytucja bliska naszym standardom, a raczej publiczna biblioteka czy może wystawa książek. Znajdują się tu bowiem średniowieczne manuskrypty, można obejrzeć oryginalną wersję Éddy oraz innych sag islandzkich. Jeśli chcemy bliżej poznać Islandię poprzez jej historię, warto także wybrać się do Reykjavík 871 +/- 2, muzeum, które prezentuje znalezione podczas budowy hotelu fragmenty średniowiecznej zabudowy, najprawdopodobniej pierwszej farmy wybudowanej w mieście, którą datuje się na rok 871 z dokładnością do dwóch lat. W podobny sposób, bo prezentując dzieje Islandczyków od przybycia pierwszych osadników, przedstawia historię kraju Þjóðminjasafn Íslands, czyli Muzeum Narodowe. Pokrewne założenia ma także ekspozycja znajdująca się w Sagamuseum, Muzeum Sag. Zaskakuje w nim brak ksiąg, ale ich zilustrowanie – poprzez figury woskowe i średniowieczną scenografię opowiedziane są tutaj najważniejsze momenty z historii Islandii. Pójdę chyba jeszcze do Náttúrufræðistofnun Íslands, Muzeum Historii Naturalnej. Wiem, żeby nie spodziewać się skamielin, ale mają tam kolekcję wypchanych okazów fauny islandzkiej, a trudno mi przewidzieć, czy spotkam wszystkie zwierzęta na żywo, więc tak na wszelki wypadek zobaczę unieruchomionego maskonura…

Na popołudnie zostawiłam sobie Listasafn Íslands, Galerię Narodową. Można powiedzieć, że jest to główna, a na pewno największa kolekcja sztuki islandzkiej XIX i XX wieku. Ze względu na małą powierzchnię wystawową nie można podziwiać wszystkich zebranych dzieł, ale ciągle są jakieś czasowe wystawy prezentujące ciekawe rzeczy. Poza rodzimą sztuką mają tu nawet pojedyncze dzieła Picassa czy Muncha, co jak na tak niewielkie państwo jest niezłym osiągnięciem. Ale jak już mówiłam, Islandia w ostatnim czasie stała się może nie ośrodkiem, ale świadomym i wykwalifikowanym miejscem dla sztuki, dlatego jej wszechobecność cieszy i ujmuje.

Ludzie morza

A na koniec smaczki. W stolicy można odwiedzić Víkin Sjóminjasfnið í Reykjavík, czyli Muzeum Morza. Co prawda to, co można tam oglądać (sieci rybackie, modele trawlerów, harpuny) mało mnie zajmuje, ale to dobra okazja, żeby powiedzieć o Sjómnnadagur, Święcie Ludzi Morza, które obchodzi się w pierwszą niedzielę czerwca. Niestety, nie chodzi o jakieś fantastyczne postaci, po prostu o żeglarzy. A święto jest jednym wielkim festynem, organizowanym głównie w niewielkich nadmorskich miejscowościach. To trochę jak odpust, tylko że z przeciąganiem liny, zawodami pływackimi czy wioślarskimi. No i oczywiście dużo się pije, ale do tego Islandczycy szukać okazji specjalnie nie muszą.

Wyspa sztuki

Kolejny smaczek to Imagine Peace Tower, który Yoko Ono postawiła 9 października 2007 roku w rocznicę urodzin Johna Lennona. Jest to świetlna wieża, a raczej mocny strumień światła skierowany w niebo, która została zamontowana na wyspie Viðey. Miejsce to, którego nazwa znaczy dosłownie „leśna wyspa”, a jest tak naprawdę porośniętym wygasłym wulkanem. W XVIII wieku powstał tu pierwszy murowany dom w kraju. A na koniec trochę o innych żartach. Najpierw ten, że aby znaleźć na Islandii las, trzeba podnieść się z ziemi – ale na Islandii naprawdę są drzewa! Teraz inne. 10 km od Reykjavíku leży mała miejscowość Hafnarfjörður (trzecie co do wielkości miasto na Islandii), która uważana jest za stolicę elfów i innych bohaterów baśni, a przede wszystkim jest przedmiotem dowcipów wśród Islandczyków, tam samo jak nasz Wąchock. Najchętniej wyśmiewa się głupotę i powolność mieszkańców miasta. Na przykład: „W ostatnim roku najmądrzejszy mieszkaniec Hafnarfjörður przeprowadził się do Reykjavíku. Poziom IQ spadł w obu miejscach”.

25 września, 201529 września, 2019

3. Starálfur: Zwiedzanie Reykjavíku

Nadszedł nowy dzień w Reykjavíku.

Z okna mojego hotelowego pokoiku widać ludzi na Aðalstræti, głównej ulicy starego miasta. Zaraz po śniadaniu (kupiłam sobie w hipermarkecie Bónus skyr, czyli taki tutejszy jogurcik – ze świeżymi owocami przepyszny! – chociaż mam ochotę wykosztować się zaraz na mieście na pönnukökur, czyli naleśniki z cukrem i cynamonem) wybieram się na spacer. Na Aðalstræti pod numerem 10 znajduje się najstarszy zachowany dom w stolicy z drugiej połowy XVIII wieku. Mieszkał tu Skúli Magnússon, zwany ojcem Reykjavíku, bo przyczynił się do rozwoju miasta. Zresztą tuż obok stoi jego pomnik, który przedstawia surowego mężczyznę ściskającego rulon kartek (plany miasta) jakby zaraz miał nim kogoś walnąć.

Z tego miejsca obok gmachu parlamentu widzę katedrę Dómkirkja, najważniejszą świątynię w kraju. Jako że Islandia jest państwem skandynawskim, religią narodową jest protestantyzm, konkretniej: luteranizm, jeszcze konkretniej: Kościół Islandzki. Na czele kościoła stoi biskup, który pełni urząd państwowy, opłacany przez rząd.

Miasto kościołów?

Drugim ważnym kościołem w mieście jest Hallgrímskirkja, zaprojektowany przez Guðjóna Samúelssona, autora chociażby gmachu Uniwersytetu Islandzkiego. Wieża kościoła mierząca 75 metrów sprawia, że kościół żartobliwie nazywa się foką, gdyż faktycznie całe założenie z neogotyckimi elementami przypomina stojące na ogonie zwierzę. Kiedy wchodzę do środka czuję ciężar tej budowli – jej wnętrze jest puste, ściany – wedle doktryn protestanckich – pozbawione dekoracji. Można udać się na szczyt dzwonnicy, ale porzucam ten pomysł – podobno wiatr na górze jest tak silny, że wskazówki zegara zmieniają swoje położenie na tarczy.

Drugą liczebną grupą religijną są katolicy. W związku z tym, że pierwszymi kolonizatorami wyspy byli irlandzcy mnisi, Islandia była pierwotnie państwem katolickim. W roku 1000 Islandczycy przyjęli chrzest, i to nie z inicjatywy władcy, ale decyzji Althingu, czyli parlamentu, o którym jeszcze wspomnę. Z czasów powodzenia katolicyzmu zachowały się dwie diecezje, które nie pełnią już funkcji biskupstw katolickich. Nam bardziej znana jest dawna stolica jednej z nich, Hólar. Pełni ona obecnie rolę biskupstwa tytularnego, czyli nadawana jest biskupom katolickim, którzy nie posiadają własnej diecezji. Od niespełna 10 lat miano biskupa tytularnego Hólar otrzymują Polacy.

Trzeba jednak dopowiedzieć, że choć obecnie w kraju dominują ateiści i kościół powoli traci swoje znaczenie, bardzo sporą popularnością na Islandii (nieoficjalnie!) cieszy się wiara w elfy i trolle. Dla wielu Islandczyków nie kłóci się to z wyznawaniem omawianych wcześniej religii, a jest raczej wynikiem wierności tradycji i starym sagom. Widoczne jest to chociażby w obchodach Bożego Narodzenia – zamiast Mikołaja Islandczycy mają Jólasveinarnir , 12 trolli, którzy zamiast przynosić prezenty, kradną je. Warta uwagi jest także szerząca się na Islandii Ásatrú, religia oparta na mitologii skandynawskiej, która została zalegalizowania w 1972 roku. I jej rytuały także weszły w zwyczaje społeczeństwa – chociażby obchody zmian pór roku (samo Boże Narodzenie na Islandii nazywa się Jól, co ma związek z Yule, świętem z okazji przesilenia zimowego).

Islandzkie pamiątki

Dzisiejszy dzień to czas na odpoczynek. Szukam więc miejsca, w którym zjem swojego upragnionego naleśnika, bo po skýrze już dawno zrobiłam się głodna. W centrum miasta wszystkie lokale zamknięte, bo nie ma jeszcze 11. Skoro jestem na głównej ulicy miasta, zrobię sobie window shopping, bo wiele tu sklepów z pamiątkami. Co można przywieźć z Islandii? Dominują motywy z Wikingami: od magnesów, breloczków przez kielichy aż po stylizowaną na średniowieczną biżuterię. Są też porcelanowe laleczki w narodowych strojach: Upphlutur – ubiór codzienny (ale chyba nieaktualny), a także Peysuf, Skautbur i Kyrtill – na różne okazje i święta. Nie zabrakło także trolli w różnych pozach, nierzadko wulgarnych; są pluszaki wszelakiego rozmiaru, figurki, fartuchy. Są też przykłady udanego poczucia humoru Islandczyków: słoiczki z popiołem wulkanicznym z Eyjafjallajökull, przez który w 2010 roku Europa została przykryta chmurą pyłów. Nie, to nie wszystko. Widać Islandia bawi się faktem, że jest kojarzona z erupcjami wulkanów, bo znalazłam też całą serię prezerwatyw z chlubnym tytułem: Condoms from the land of explosions (jedyne €6 za sztukę!). Są też urocze pamiątki, na przykład stare islandzkie gry planszowe. No i bardzo dużo płyt z islandzką muzyką, o której pewnie będzie jeszcze mowa.

To, co jednak zawsze chciałam sobie przywieźć z Islandii, to tradycyjny sweter z owczej skóry. W ogóle wełnianych produktów jest do kupienia bardzo dużo i stanowią one najdroższe pamiątki z Islandii. O dziwo, nie obserwuje się ich tu tylko w witrynach sklepowych, bo Islandczycy chętnie zakładają je na co dzień, nawet na imprezy.

Reykjavík by night

A skoro o imprezach mowa, dzisiaj idę na weekendowy Rúntur, czyli co tygodniową zabawę, która odbywa się w stolicy. O co chodzi? Młodzi ludzie wsiadają w swoje (lub rodziców) samochody i robią wycieczkę po okolicy. Głównym płynem napędzającym całą imprezę (poza benzyną) jest alkohol. Mimo iż alkohol jest w Islandii bardzo drogi, Islandczycy uwielbiają pić. Widoczne jest to chociażby 1 marca, kiedy obchodzony jest Bjórdagurinn, Dzień Piwa (na pamiątkę zniesienia prohibicji). Najpopularniejsze marki piwne w kraju to Egils, Thule i Viking, produkujące lager. Poza piwem chętnie pije się tutaj wódkę; islandzka brennivín, pędzona z ziemniaków, o posmaku kminku nazywana jest „czarną śmiercią”.

Najczęściej przed Rúntur robi się bifor u kogoś w domu, żeby wypić jak najwięcej alkoholu z hipermarketów, a na objeździe zagląda się do pubów i klubów, by polepszyć samopoczucie droższymi drinkami. Impreza może trwać dwa dni, więc trzeba mieć naprawdę mocną głowę. Skoro mam jeszcze trochę czasu do przygotowań, lecę na naleśnika. Tymczasem skál! Na zdrowie!

22 sierpnia, 201519 marca, 2019

2. Mistur: Reykjavík – Miasto mgieł

Zgodnie z obietnicą dzisiaj udajemy się do Reykjavíku.

Reykjavík – miasto mgieł

Jest to najdalej wysunięta na północ stolica świata. Do tego islandzkie miasto z najdłuższą historią, założone już w około 871 roku przez Ingólfura Arnarsona, jednego z pierwszych Wikingów osiadłych na wyspie (choć przed Wikingami pierwszymi mieszkańcami Islandii byli irlandzcy mnisi). Ze względu na unoszące się nad okolicznymi gorącymi źródłami dymy i mgłę Arnarson nazwał swoją osadę „Zatoką Dymów” – czyli Reykjavíkiem.

Choć wycieczka na półwysep Reykjanes nie wymagała od nas częstszego kontaktu z tubylcami, znajdujemy się wreszcie w strefie zaludnionej. Co prawda Reykjavík liczy sobie zaledwie 119 tys. mieszkańców, ale stanowi to około 40% populacji Islandii i naturalnie czyni ze stolicy najgęściej zaludnione miasto na wyspie. Będzie zatem dobra okazja do rozmów po islandzku, co z tego, że nie rozumiemy ani słowa. Choć Islandczycy są ponoć tolerancyjni względem ludzi posługujących się innymi językami, warto chyba jednak przypodobać się im znajomością kilku podstawowych słówek.

Rozmówki islandzkie

Moim zdaniem najbardziej przydatne będą dwa zwroty: Því miður ég tala ekki íslensku (pol. Niestety nie mówię po islandzku) oraz Ég er villtur pol. Zabłądziłem). W innych sytuacjach nie ma sensu łamać sobie języka, bo rozmówca raczej nie będzie zadowolony z kaleczenia jego mowy ojczystej – wiąże się to z wielkim przywiązaniem Islandczyków do ich języka. Islandzki jest bowiem bezpośrednią pamiątką języka staronordyckiego, który stanowił fundament wszystkich języków skandynawskich. W tym języku spisane są sagi, przede wszystkim Édda, najstarszy zachowany zabytek islandzkiej literatury, której fragmenty odczytywane są raz w tygodniu na antenie publicznego radia (średniowieczny język sag jest zrozumiały dla współczesnych Islandczyków). Duma wynikająca z posługiwania się tak starym językiem nie pozwala także mieszkańcom wyspy na przyjmowanie zapożyczeń, szczególnie anglicyzmów, w związku z tym specjalnie powołana komisja zajmuje się wymyślaniem określeń na zagraniczne pojęcia bazując na starych słowach (i tak ringtone to po islandzku friðthjófur, czyli „złodziej spokoju”.)

Zwiedzanie stolicy

Wyruszamy zatem na podbój stolicy! Kto lubi zwiedzanie miast bardziej niż podziwianie przyrody na pewno nie będzie zawiedziony. Bo choć pod względem urbanistycznym Reykjavík wydaje się nieciekawy, znajduje się tu kilka miejsc wartych uwagi, a przede wszystkim skandynawski charakter miasta sprawia, że posiada ono niepowtarzalny klimat – sekwencja małych domków położonych tuż nad brzegiem wraz z niewielkim portem przeciwstawione są najlepszym przykładom współczesnej architektury, dzięki czemu osadnicza przeszłość współgra z industrialną teraźniejszością miasta.

Głównym punktem miasta jest znajdujący się nieopodal portu plac nad jeziorem Tjörnin, bowiem wokół tego akwenu umieszczone są najważniejsze budynki miejskie. Na północ od jeziora znajduje się Alþingihúsið, siedziba islandzkiego parlamentu, o której złośliwi mówią, że jest to dawna szkoła. Ten niepozorny XIX-wieczny budynek z szarego kamienia jest świadkiem najważniejszych momentów z historii Islandii; to tutaj w roku 1918 podpisano unię personalną z Danią, dzięki czemu Islandia częściowo wyrwała się spod panowania monarchii, pod którym znajdowała się od XIV wieku; tutaj też parlament zadecydował o przeprowadzeniu referendum, którego wynik przesądził o ostatecznej niepodległości Islandii w roku 1944; to także tutaj podpisano słynną w ostatnim czasie konstytucję, którą Islandczycy mieli rzekomo stworzyć sobie sami.

Miasto nowoczesne

Na południe od Alþingihúsið, a tuż nad samym jeziorem, stoi nowoczesny gmach ratusza, wzniesiony w latach 90. XX wieku z inicjatywy ówczesnego burmistrza Reykjavíku. W szklanym pawilonie wyłaniającym się z wody teraz urzędował jeden z najbardziej kontrowersyjnych postaci na Islandii, były burmistrz miasta, Jón Gnarr. Jest on prezesem Besti Flokkurinn, partii złożonej z komików, która w 2010 wygrała wybory do rady miasta, obiecując darmowe ręczniki na basenach i pojawienie się w ZOO misia polarnego.

Modernistyczną architekturę kontynuuje znajdujący się po drugiej stronie jeziora Norræna húsið, czyli Dom Nordycki. W budynku zaprojektowanym przez Alvara Aalto mieści się centrum kultury nordyckiej – biblioteka ze zbiorem literatury krajów nordyckich oraz przestrzeń wystawowa lokalnych i zagranicznych artystów, często organizowane są tutaj koncerty muzyki klasycznej.

Miasto z góry

Robi się późno, więc pojadę jeszcze tylko w jedno miejsce; zgodnie z tradycją znów odwiedzę obiekt związany z energią geotermalną. Na wzgórzu znajdującym się daleko od centrum miasta wybudowano zbiorniki na gorącą wodę, która zaopatruje mieszkańców stolicy. Rezerwuary przykryto szklaną kopułą, komuś skojarzyło się to z perłami, dlatego miejsce nazwano Perlan. Właściwie budynek ten zwiedza się dla niego samego, chyba że ktoś jest ciekawy jak wygląda sztuczny gejzer, który zaaranżowano pod kopułą. Słyszałam też, że ze względu na to, iż Perlan jest świetnym punktem widokowym warto wybrać się tam w okresie zorzy polarnej. Zapada wieczór, więc postoję sobie trochę i poczekam na Aurora borealis. Długo nic nie dzieje się na niebie? Trudno, i tak mam pecha do takich rzeczy. A szkoda. W takim razie dobrej nocy. Góða nótt!