Był najważniejszym malarzem Duńskiego Złotego Wieku i czołowym przedstawicielem sztuki narodowej w Danii w XIX wieku.

Pozycja Eckersberga w kształtowaniu sztuki narodowej Danii jest ciekawa zważywszy na fakt, że urodził się w Szlezwiku, który za jego życia stał się przedmiotem wojen prusko-duńskich i ostatecznie został włączony do Prus. Być może to właśnie poczucie straty odcisnęło się na twórczości artysty, choć nie dożył porażki duńskich wojsk w 1864 roku. Niemniej dzieciństwo w Szlezwiku wiązało się z rozpoczęciem jego artystycznej drogi: w wieku 14 lat trafił na naukę do malarza Jesa Jesessena w Aabenraa, a później ukończył naukę we Flensburgu. Dzięki widocznemu talentowi Eckersberg zdołał zdobyć wsparcie finansowe, które pozwoliło mu wyjechać do Kopenhagi.

W 1803 roku został uczniem malarza Nicolai Abildgaarda na kopenhaskiej Akademii Sztuk Pięknych. Malarstwo historyczne było wówczas najważniejszą dziedziną w systemie akademickim. Aby dotrzeć na szczyt tego systemu, najpierw przechodziło się szkołę rysunku odręcznego, następnie szkołę gipsową, gdzie rysowano odlewy, a na końcu szkołę modeli, w której pracowało się z żywymi modelami męskimi. Podczas studiów Eckersberg podejmował tematy mitologiczne, w tym przedstawiał rzadzkie wówczas jeszcze w malarstwie motywy z mitologii nordyckiej. Loki i Sigyn (1810) zdradzają znajomość sztuki klasycznej, w tym umiejętne kopiowanie antycznych rzeźb oraz ogólną akademicką dbałość o szczegóły anatomiczne. Z punktu widzenia późniejszej pozycji Eckersberga jako malarza narodowego nie jest to jeszcze kompozycja na wskroś duńska, bo poza lokalnym tematem (mitologia nordycka) sama forma obrazu jest zapożyczona z obcego malarstwa (francuskiego czy włoskiego).

Wówczas jednak to właśnie malarstwo klasycyzmu było gwarancją sukcesu, dlatego gdy Eckersberg mógł wyruszyć na dalsze studia za granicę, udał się do pracowni u Jacques-Louisa Davida w Paryżu (gdzie studiował 1811-1812), a po kilkuletniej podróży po Europie zaprezentował na Salonie Akademii Sztuk
Pięknych w Pałacu Charlottenborg obraz Śmierć Baldura (1817). To scena z Eddy Poetyckiej, ale w głównej mierze malarz nawiązał tu do dramatu Oehlenschlägera Baldur hin Gode. Et mythologisk Sørgespil [Dobry Baldur. Mitologiczna sztuka żałobna] z 1807 roku. Gesty i stroje postaci przywodzą na myśl malarstwo
Davida, natomiast zarówno południowy krajobraz w tle, jak i monumentalizm postaci zasiadających na marmurowych stopniach dowodzą dokładnych studiów plenerowych i zderzenia z oryginalnymi rzeźbami antycznymi, które malarz oglądał w Rzymie, gdzie spędził lata 1813–1816.

To właśnie pobyt w Rzymie okazał się szczególnie formujący dla artysty. Tam namalował swoje pierwsze pejzaże, takie jak Widok przez trzy łuki w trzeciej kondygnacji Koloseum (1815) oraz późniejsze, inspirowane południowym słońcem widoki Wiecznego Miasta. Włoskie impresje miały wpływ na jego pejzaże namalowane już w Danii, które – według badaczy takich jak Peter Nørgaard Larsen – wypełnione były światłem. Po powrocie do Kopenhagi w 1818 roku Eckserberg przejął katedrę malarstwa po swoim nauczycieli i jako profesor kopenhaskiej Akademii Sztuk Pięknych zachęcał swoich uczniów do kontynuowania nauki w Rzymie, był też zwolennikiem unowocześnienia uczelni i jej metod dydaktycznych, wprowadzając do programu między innymi studia plenerowe. W malarstwie pejzażowym Eckersberg
przejawiał zainteresowanie naukami przyrodniczymi, o czym świadczy napisany przez niego traktat o perspektywie oraz dogłębne studia chmur i nieba.

Chmury były istotnym elementem malowanych przez Eckersberga marin, bowiem obok morza skłębione obłoki zdają się stanowić dominantę rodzimego krajobrazu, podkreślając monumentalność duńskich okrętów, tak jak w przypadku kompozycji Rosyjski okręt liniowy „Azow” i fregata na kotwicy na drogach
Elsinore (1828). Pomimo niezaprzeczalnie naukowego podejścia Eckersberg wielokrotnie stosował zabieg idealizacji duńskiego krajobrazu; Widok z Kronborg oraz wiele innych dzieł tego malarza z lat dwudziestych i trzydziestych ukazują Danię jako pogodny, oblany złotym, typowym dla południa Europy światłem. Co więcej, nawet malowane przez Eckersberga obrazy marynistyczne ukazują spokojne morze, którego woda jest niemal nieruchoma. Taka idealizacja rodzimego kraju mogła być odpowiedzią na niespokojną sytuację polityczną i próbą stworzenia malarskiej wizji kraju jako bezpiecznego schronienia, a słoneczne, harmonijne krajobrazy można uznać za wizję „nieskończonego lata”.

Dzięki swoim obrazom, chwalonym przez Nielsa Lauritsa Høyena, Eckersberg stał się również ważną figurą w artystycznym środowisku. Wysoką pozycję zbudował dzięki licznym zamówieniom na portrety, głównie od kopenhaskich mieszczan, takich jak wspierający go od 1812 roku żydowski kupiec Mendel
Levin Nathanson (1780–1868). Eckersberg przedstawił rodzinę Nathansonów (1818), a także wykonał portret najstarszych córek Nathansona (1820), na których ukazał elegancko ubrane dzieci w bogato wyposażonym wnętrzu. W obu obrazach artysta odszedł od tradycji portretu nowożytnego, bo choć podkreślił pozycję portretowanych poprzez ich strój i wybrane atrybuty, kompozycje te nawiązują raczej do popularnego w oświeceniowym malarstwie portretowym konceptu obrazu obyczajowego (Sittenbild), którego bohaterzy wchodzą ze sobą w interakcję. W przypadku Rodziny Nathansonów przedstawiona scenka rodzinna ma wyglądać naturalnie, a luźna atmosfera zabawy uwypukla silne więzy rodzinne w cieple domowego zacisza. Eckersberg wykonał też szereg innych obrazów utrzymanych w mieszczańskich, biedermeierowskich wnętrzach oraz malował portrety dam ubranych zgodnie z ówczesną modą.

Eckersberg stworzył nowoczesną formułę duńskiego malarstwa, a ze względu na swoją pozucję w kopenhaskiej Akademii miał też ogromny wpływ na nowe pokolenie malarzy. Do jego uczniów należeli Constantin Hansen (1804–1880), Christen Købke (1810–1848), Wilhelm Bendz (1804–1832), Vilhelm Kyhn (1819–1903), Jørgen Roed, (1808–1888), Martinus Rørbye (1803–1848) i Wilhelm Marstrand (1810–1873). Wszyscy należeli do malarzy tzw. Duńskiego Złotego Wieku i byli pejzażystami, malarzami rodzajowymi albo portrecistami, dokładnie jak ich nauczyciel.

---

Bibliografia:

• Cecilie Høgsbro Østergaard (red.) Danish Golden Age: World-class Art Between Disasters, Copenhagen 2019.
• David Jackson, Danish Golden Age Painting. Yale 2021.
• Emiliana Konopka, Malarstwo nordyckie XIX i początku XX wieku między nacjonalizmem a skandynawizmem, Praca doktorska, 2025.