Tag: sztuka fińska

Opublikowane w

10 najfajniejszych malarzy z Finlandii 🇫🇮

O sztuce fińskiej słyszy się zazwyczaj niewiele, ale malarstwo Młodej Finlandii na pewno się Wam spodoba! Współcześni artyści również warci są uwagi.

Czy wiesz, że…

🇫🇮 przez dłuższy czas Finlandia należała do Szwecji, a pierwszym językiem wielu artystów fińskich był szwedzki? Stąd wiele nazwisk i oryginalnych tytułów dzieł z Finlandii znajdziemy właśnie w tym języku.

🇫🇮 w 1892 roku artyści, poeci i muzycy powołali do życia Młodą Finlandię? Po przejęciu kraju przez Rosję nasiliły się nastroje narodowościowe, a młodzi Finowie – zasmakowawszy paryskiej bohemy – postanowili tworzyć sztukę nowoczesną. Członków stowarzyszenia Młoda Finlandia przedstawił choćby Akseli Gallen-Kallela na obrazie Sympozjum (fin. Symposion/Probleema).

🇫🇮 Gallen-Kallela urodził się jako Axel Waldemar Gallén? Na fali trendów narodowościowych postanowił on zmienić szwedzkie nazwisko na brzmiące bardziej po fińsku.

🇫🇮 Järnefelt był początkowo realistą, ale w jego twórczości zauważyć można również elementy impresjonizm? Szczególnie w jego lekkim, niemal szkicowym czasem ujęciu chmur i nieba. 

🇫🇮 Hugo Simberg jest autorem obrazu Finlandii numer 1? W 2006 roku galeria Ateneum zorganizowała plebiscyt na najbardziej fińskie dzieło (Maamme taulu -äänestyksessä). Pierwsze miejsce zajął Ranny anioł fińskiego symbolisty, drugie – Rekonwalescentka  Helene Schjerfbeck, a trzecie – Walczące głuszce Ferdinanda von Wrighta.

🇫🇮 Tove Jansson była nie tylko autorką “Muminków”, ale też utalentowaną malarką? Pochodziła z artystycznej rodziny jako córka Viktora Janssona, rzeźbiarza, oraz Signe Hammarsten-Jansson, ilustratorki i graficzki. Rodzice Tove byli też inspiracją dla postaci Mamusia i Tatusia Muminka.

🇫🇮 9 sierpnia świętuje się Dzień Sztuki Fińskiej? Święto ustanowiono w tym roku i przypada na dzień urodzin Tove Jansson, dlatego oficjalna nazwa wydarzenia to Tove Janssonin ja suomalaisen taiteen päivä. Więcej informacji o tym dniu poczytacie na stronie Pohjola.

🇫🇮 Tom of Finland tworzył pod pseudonimem ze względu na swoją orientację seksualną? W powojennej Finlandii prace o charakterze erotyczno-pornograficznym były zakazane, tak samo jak seksualizm. Artysta zaryzykował jednak wydawnictwa anonimowe (głównie w USA), dzięki którym stał się czołową postacią środowisk gejowskich i rewolucji seksualnej.

Więcej o wymienionych artystach dowiesz się z filmu na kanale Utulę Thule mówi o sztuce Północy:

https://youtu.be/Gj23Obc8E_I

OBRAZY I ZDJĘCIA UŻYTE W FILMIE

  1. Albert Edelfelt , Na fali (fin. Käytössä aallonmurtaja), 1883, Muzeum Sztuki w Goteborgu
  2. Albert Edelfelt, Przenoszenie trumny dziecka (fin. Lapsen ruumissaatto), 1879, Ateneum, Helsinki
  3. Albert Edelfelt, Most Kaukola o zachodzie słońca, 1890, Wikimedia Commons.
  4. Albert Edelfelt, La laitière, 1889, Wikiart.org
  5. Albert Edelfelt, Pejzaż, 1889, Wikimedia Commons.
  6. Albert Edelfelt, Kobiety Ruokolahti przed kościołem, 1887, Wikiart.org
  7. Albert Edelfelt, Dobrzy przyjaciele. Portret siostry artysty, Berthy Edelfelt, 
  8. Albert Edelfelt, Stara kobieta z koszykiem (fin. Eukko pärekoreineen), 1882, Ateneum, Helsinki. 
  9. Albert Edelfelt, Ogrody Luksemburskie (fin. Pariisin Luxemburgin puistossa), 1887, Ateneum, Helsinki. 
  10. Albert Edelfelt, Chrystus i Maria Magdalena, legenda fińska, 1890, Ateneum, Helsinki.
  11. Albert Edelfelt, Dzień odpoczynku, 1875-6, Nationalmuseum, Sztokholm
  12. Albert Edelfelt, Żyd sprzedający buty, ok. 1873, źródło: Bukowskis
  13. Albert Edelfelt, Chłopcy kapiący się na plaży (fin. Leikkiviä poikia rannallakiviä poikia rannalla), 1884, Ateneum, Helsinki.
  14. Albert Edelfelt, Paryżanka (Virginie), 1883, Joensuu Art Museum
  15. Albert Edelfelt, Letni wieczór (fiń. Kesäiltana), 1883
  16. Pekka Halonen, Pora posiłku (fiń. Ateria), Didrichsenin taidemuseo, Helsinki
  17. Pekka Halonen, Zachód słońca nad jeziorem Tuusula (fiń. Auringonlasku Tuusulanjärvellä), 1902
  18. Ferdinand von Wright, Walczące głuszce (fiń. Taistelevat metsot), 1886, Ateneum, Helsinki.
  19. Ferdinand von Wright, Z ogrodu. Kwiaty i ptaki, 1853–54, Ateneum, Helsiniki, Wikimedia Commons.
  20. Ferdinand von Wright, Puchacz łapiący zająca (fin. Huuhkaja iskee jänikseen), 1860, Ateneum, Helsinki, Wikimedia Commons.
  21. Ferdinand von Wright, Zaloty głuszców, 1862, Wikimedia Commons. 
  22. Ferdinand von Wright, Sroki wokół martwego głuszca, 1867, Wikimedia Commons.
  23. Ferdinand von Wright, Kaczki-krzyżówki, 1974, Wikimedia Commons.
  24. Ferdinand von Wright, Swinie i sroki, 1875, Ateneum, Helsinki.
  25. Ferdinand von Wright, Cietrzew pławiący się w piasku (fin. 
    Pyitä rypykuopalla), 1877, Ateneum, Helsinki, Wikimedia Commons. 
  26. Ferdinand von Wright , Sojki, 1877, Ateneum, Helsinki, Wikimedia Commons. 
  27. Ferdinand von Wright, Pierwsza niespodzianka (fin. Ensi yllatys), 1880, Wikimedia Commons. 
  28. Ferdinand von Wright, Pardwy, 1893, Ateneum, Helsinki, Wikimedia Commons. 
  29. Ferdinand von Wright, Orzeł przedni nad jeziorem, 1897, Ateneum, Helsinki, Wikimedia Commons. 
  30. Ferdinand von Wright, Ogród w Haminalahti, 1856–57, Wikimedia Commons. 
  31. Ferdinand von Wright, Widok z zatoki Hamina (fin. Näköala Haminalahdelta), 1853, Wikimedia Commons. 
  32. Ferdinand von Wright, Pejzaż z Lugnet, 1877, Wikimedia Commons. 
  33. Ferdinand von Wright, Leśny pejzaż z Haminalahti, 1880, Wikimedia Commons. 
  34. Ferdinand von Wright, Kuropatwy na śniegu, 1895, Wikimedia Commons. 
  35. Magnus, Wilhelm, Ferdinand von Wright, litografie z Svenska fåglar av bröderna, 1929, Bukowskis.
  36. Eero Järnefelt, Portret syna, 1897, Wikimedia Commons. 
  37. Eero Järnefelt, Blooming Summer, 1918, Wikimedia Commons. 
  38. Eero Järnefelt, Dziewczyna z Salo (szw. Flickan från Salo), 1894, Wikimedia Commons. 
  39. Eero Järnefelt, Chłop i pracownicy, 1893, Wikimedia Commons. 
  40. Eero Järnefelt, Samka na łące (fin. Saimi kedolla), 1892, Muzeum w Järvenpää, Finlandia
  41. Eero Järnefelt, W drodze do domu (fin. Kotimatkalla), 1903, Turku Art Museum, Turku, Finlandia. 
  42. Eero Järnefelt, Pełnia księżyca (fin. Kesäyön Kuu),  1889
  43. Akseli Gallen-Kallela, Parisienne, 1888, oil on canvas
  44. Akseli Gallen-Kallela, Jezioro Keitele (fin. Keitele), 1905, National Gallery, Londyn.
  45. Akseli Gallen-Kallela, Widok na jezioro (fin. Järvimaisema), 1901, Ateneum (Fińska Galeria Narodowa), Helsinki.
  46. Archiwalna fotografia Akselego Gallen-Kalleli i Alberta Edelfelta, 1893, źródło: https://mydailyartdisplay.wordpress.com/category/albert-edelfelt/
  47. Jules Bastien-Lepage, Pas Mèche (Nothing Doing), 1882
  48. A photograph of Axel Gallén and other art students in Académie Julian in the 1880s
  49. Akseli Gallen-Kallela, Chmury nad jeziorem, 1904
  50. Akseli Gallen-Kallela, Przy rzece Tuoneli, studium do fresku w Mauzoleum Juselius, 1903, Ateneum, Helsinki.
  51. Akseli Gallen-Kallela, Widok jeziora, 1901, Ateneum, Helsinki.
  52. Pekka Halonen, W saunie (fin. Saunassa), 1925
  53. Pekka Halonen, Wożący kłody (fin Tukinuittajat), 1925, Halosenniemi, Tuusula.
  54.  
  55. Hugo Simberg, Bajka 2, 1896, źródło: http://monsterbrains.blogspot.com/
  56. Hugo Simberg, Chłop i Śmierć u wrót Nieba i Piekieł, 1897, źródło: http://monsterbrains.blogspot.com/
  57. Hugo Simberg, Ranny anioł, 1903, Finnish National Gallery, Helsinki
  58. Hugo Simberg, Ku wieczorowi ,1913, Finnish National Gallery, Helsinki
  59. Hugo Simberg, Mróz, 1895, Finnish National Gallery, Helsinki
  60. Hugo Simberg, Ogród śmierci, 1896, Finnish National Gallery, Helsinki
  61. Hugo Simberg, Śmierć słucha, 1897, Finnish National Gallery, Helsinki
  62. Helene Schjerfbeck, Margareta Wind, 1934, Göteborgs konstmuseum
  63. Helene Schjerfbeck, Girl from Eydtkuhne II, 1927, Wikimedia Commons.
  64. Helene Schjerfbeck, Dziewczyna z Barösund (fin. Tyttö Barösundista), 1885–1890, Wikimedia Commons.
  65. Helene Schjerfbeck, Rekonwalescentka (fin. Toipilas, szw. Konvalescenten), 1888, Ateneum, Helsinki, Wikimedia Commons.
  66. Helene Schjerfbeck, Buty do tańca (fin. Tanssiaiskengät), 1882, Wikimedia Commons.
  67. Helene Schjerfbeck, Schnące pranie (fin. Vaatteita kuivumassa), 1883, Ateneum, Helsinki, Wikimedia Commons.
  68. Helena Schjerfbeck, Portret dziewczynki (fin. Tytuotokuva), 1885, Ateneum.
  69. Helena Schjerfbeck, Matka i dziecko, 1886, Ateneum, Helsinki.
  70. Helena Schjerfbeck, Robotnice w drodze do fabryki (fin.Tehdastyöläisiä matkalla työhön), 1921–1922, Riihimäki Art Museum
  71. Helene Schjerfbeck, Blondynka, 1916, Wikimedia Commons.
  72. Helene Schjerfbeck, The Apple Girl, 1928, Wikimedia Commons.
  73. Helene Schjerfbeck, Girl with Blue Ribbon, 1943, Wikimedia Commons.
  74. Helene Schjerfbeck, Idące do kościoła. Poranek wielkanocny, 1895–1900
  75. Helene Schjerfbeck, Portret aktora Matti Kiianlinna, 1926, Wikimedia Commons.
  76. Helene Schjerfbeck, Rosy-Cheeked Girl, 1927, Wikimedia Commons.
  77. Helene Schjerfbeck, The Seamstress (The Working Woman), 1905, Wikimedia Commons.
  78. Tove Jansson, Paląca dziewczyna (Autoportret) , 1940, © Moomin Characters™
  79. Tove Jansson, Autoportret. Boa z rysia , 1942, Dulwich Picture Gallery © Moomin Characters™
  80. Tove Jansson, Zabawa w mieście , 1947, © Helsinki Art Museum
  81. Tove Jansson, Rodzina, 1942, Ateneum, Finlandia
  82. Tove przy pracy nad freskiem Zabawa w mieście w helsińskim ratuszu, © Helsinki Art Museum
  83. Tove Jansson, Ilustracja z książki Kometa nad doliną Muminków , 1946, Tampere Art Museum, Moominvalley, fot. Finnish National Gallery / Hannu Aaltonen, © Moomin Characters ™
  84. Tove Jansson, Mural z przedszkola w Kotka, 1949, Moomin Characters ™
  85. Tove Jansson, Gra, 1955, © Helsinki Art Museum
  86. Tove Jansson in her studio | © Per Olov Jansson
  87. Tove Jansson,  Paris, 1934
  88. Tove Jansson, Before the Masquerade, 1943, źródło: DailyArt.com
  89. Tove Jansson, Still life with spring flowers, źródło: Bukowskis.
  90. Tom of Finland, Bez tytułu (Seria “Rowerzysta i złodziej”), 1960, Tom of Finland Foundation.
  91. Tom of Finland, Bez tytułu (Seria “Seks i pociąg), 1974, Tom of Finland Foundation.
  92. Tom of Finland (Touko Laaksonen), Bez tytułu (z serii “Camping”), 1976, Tom of Finland Foundation.
  93. Tom of Finland (Touko Laaksonen, Untitled (z serii “Camping”), 1976, Tom of Finland Foundation.
  94. Maija Isola, Kaivo (Well), Marimekko
  95. Maija Isola, Kompozycja z kwiatami, źródło: Bukowskis. 
  96. Maija Isola, Wzór makowy (fiń. Unikko), 1964, Marimekko
  97. Maija Isola, Amfora, 1948, Marimekko
  98. Maija Isola, Przyroda (fin. Luonto), 1957-1963, Marimekko
  99. Maija Isola, Wzory (fin. Ornamentti), 1958,  Marimekko
  100. Maija Isola, Lovelovelove, 1968, Marimekko

Czytaj więcej:

Ateneum, czyli świątynia sztuki fińskiej. Muzeum w Helsinkach

Domy-muzea artystów nordyckich cz. 2 🏠

Nordyckie ilustracje dla dzieci 📚

Top 10 malarzy szwedzkich 🇸🇪

 

Zrealizowano w ramach programu stypendialnego Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Kultura w sieci.

Opublikowane w

Chmurobrazy Akselego Gallen-Kalleli

fragment pracy magisterskiej „Chmurobrazy”. Interpretacje motywu chmury w pejzażu 1820-1920. Całość do przeczytania tutaj.

Można pokusić się o stwierdzenie, że „niebo ojczyste”, niejako w opozycji do „ziemi ojczystej” staje się ważnym elementem budującym tożsamość danego regionu, a w szczególnym przypadku również i całego narodu.

Przykładem może być sztuka skandynawska, w której przypadku zarówno surowa, dzika natura, jak i właśnie szczególne cechy nieba stają się elementami konstruującymi skandynawską, czy: północną, tożsamość. W tekście The Atmospheric Landscape and Romantic Nationalism (2016) badaczki Katharina Alsen i Annika Landmann poza krajobrazem, wskazują właśnie na takie cechy charakterystyczne malarstwa Młodej Skandynawii: „nasycona atmosfera”, „błękitna tonalność”, „atmosfera jak ze snu”, „niebieska mgła”[1], co potwierdza utrwalony od czasów wielkiej wystawy Kirka Varnedoe „Northern light” stereotyp o malarstwie skandynawskim opartym na wyjątkowym, północnym świetle nadającym pejzażom błękitny ton i oniryczny nastrój[2].

Sztukę skandynawską przełomu wieków określa się najczęściej mianem „narodowego romantyzmu” (ang. national romanticism, szw. nationalromantik), jako bardzo pojemnym terminem dla sztuki związanej z budowaniem tożsamości narodowej. Janne Gallen-Kallela-Sirén proponuje jednak odwrócenie perspektywy i tworzy pojęcie „romantycznego nacjonalizmu”[3] (2001:4) dla określenia sztuki fińskiej sprzed odzyskania niepodległości w 1917 roku. Nasilające się od połowy XIX po początek XX wieku prądy (neo)romantyczne, szczególnie w mających się wkrótce usamodzielnić Norwegii i Finlandii, wywarły znaczny wpływ na charakter i nastrój malarstwa pejzażowego. To właśnie przykład fiński może posłużyć jako reprezentatywny dla chmuromalarstwa narodowo-romantycznego, z uwagi na ogólnie przyjętą interpretację fińskiego malarstwa pejzażowego przez pryzmat „karelializmu”[4] i poszukiwanie w nim prób przedstawienia „typowo fińskiego” krajobrazu będącego tak pierwiastkiem jednoczącym naród, jak i źródłem dumy narodowej.

Chmury malowali wybitni przedstawiciele Młodej Finlandii, Akseli Gallen-Kallela czy Pekka Halonen. Wszyscy skupiali się na pięknie fińskiego krajobrazu i najchętniej malowali odbicia pogodnego nieba w tafli jezior. To właśnie te dwa elementy: niebo i jezioro trzeba uznać za najbardziej charakterystyczne dla „karelializmu” i kształtowania wyobraźni o tym, co typowo fińskie. Gallen-Kallela multiplikował te przedstawienia, tworząc barwne, radosne i pełne życia widokówki ojczystej ziemi i ojczystego nieba. Inspiracją była dla niego najpierw podróż poślubna spędzona w Karelii, a potem widok na jezioro Ruovesi, rozpościerający się z okien jego domu-pracowni Kalela. Najczęściej jednak pojawiającym się w jego twórczości jeziorem jest jezioro Keitele, jedna z dum regionu Karelia i pocztówkowe wyobrażenie piękna fińskiej przyrody. Uderzające piękno jeziora Keitele i odbijających się w jego tafli chmur powtarza malarz w obrazach takich jak Widok na jezioro (fin. Järvimaisema, 1901, olej na płótnie, Ateneum, Helsinki), Chmury (fin. Pivitornit, 1904, olej na płótnie, Muzeum Sztuki Didrichsen, Helsinki) czy Jezioro Keitele (fin. Keitele, 1905, olej na płótnie, National Gallery, Londyn). We wszystkich trzech przypadkach woda jeziora pozostaje w ścisłej relacji z niebem; w przypadku Chmur kwadratowe płótno podzielone jest na dwie połowy: strefę wody i nieba, nadając obu równe znaczenie[5]. Z kolei we wcześniejszym Widoku na jezioro fiński artysta skupia się na barwach zachodzącego słońca, odbijającego się tak w chmurach, jak na wodzie[6].

Szczególnie w obrazie z helsińskiego Ateneum podkreślona jest dziewiczość i „pierwotne piękno” fińskiej Karelii; zdaniem badaczy sposób przedstawiania jeziora według Aksela Gallen-Kalleli w znaczny sposób przyczynił się do konstrukcji wizualnej identyfikacji tego regionu, jak i całej przyrody Finlandii[7]. Widok na jezioro, z barwnym spektaklem chmur malowanych w sposób dekoracyjny, stylizowany, jest jednak wizją oniryczną, sennym marzeniem o uroku fińskiego krajobrazu. To na wyobraźni bowiem opierał się mit karelskiego piękna Finlandii, wyobraźni artysty wpływającej mocno na wyobraźnię zbiorową: „Gallen ulokował piękno natury – «to co miłe dla mnie» – w fizycznym dyskursie między jednostkami a ich ziemią ojczystą[8]. Widoki karelskiego jeziora są „narodowo romantyczne” ze względu na estetyczne walory krajobrazu ukochanego przez naród fiński, podkreślane według zasady romantycznego zachwytu nad pięknem przyrody, w której szukać można pierwiastku boskiego lub „zaginionych ideałów”[9]. Janne Gallen-Kallela-Sirén wielokrotnie zwracał jednak uwagę na nacechowanie sztuki Aksela Gallen-Kalleli „romantycznym nacjonalizmem”, która zdaniem badacza ukazywała szowinizm artysty[10]. Potrzeba podkreślania fińskości regionu Karelii wynikała bowiem z przyczyn historycznych; region ten od wieków przekazywany był z rąk szwedzkich do rosyjskich, ale od XVII wieku zamieszkały był niemal w całości przez Finów, tutaj więc właśnie bardzo ważne było wzbudzenie tożsamości narodowej i przywiązania do kultury fińskiej.

Akseli Gallen-Kallela, Widok na jezioro (fin. Järvimaisema), 1901, olej na płótnie, 84×57 cm, Ateneum (Fińska Galeria Narodowa), Helsinki

Obłok i jego odbicie w jeziorze. Japonizm

W malarstwie skandynawskim wodny horyzont ulega przesunięciu ku górnym granicom płótna, czasem wręcz przedstawione jest wyłącznie odbicie nieba. Takie rozwiązania stosowali przedstawiciele kolonii we Fleskum[11, jak na przykład w obrazie Eilifa Peterssena Letnia noc (norw. Sommernatt, 1886, olej na płótnie, Nasjonalgalleriet w Oslo). Jak wspomniano wcześniej, motyw chmur i jeziora pojawiał się często w twórczości Aksela Gallen-Kalleli, który stylizowane formy obłoków odbijał w tafli jeziora, jak na przykład w Chmurach (fin. Pivitornit, 1904, olej na płótnie, Muzeum Sztuki Didrichsen, Helsinki).  W Jeziorze Keitele (fin. Keitele, 1905, olej na płótnie, National Gallery, Londyn) horyzont przesunięty jest wysoko do tego stopnia, że chmury na niebie widzimy tylko w wąskim paśmie pejzażu, natomiast na tafli jeziora odbijają się rozciągnięte i powiększone ich kształty. Odbicie poprzecinane jest szarymi zygzakami wody bryzganymi przez wiatr po tafli jeziora, zakłócając gładkość i spokój lustra wody i refleksów światła rzucanych spomiędzy chmur przez zachodzące słońce[12].

Tafla jeziora staje się tu nie tyle lustrem w sposób dokładny odbijającym rzeczywistość, ale medium zakłócającym odbicie. Jeśli przyjmiemy perspektywę Huberta Damischa, że chmura jako zjawisko przyrodnicze samo w sobie jest odbiciem, „funkcjonuje w swej masie jak zwierciadła, które nie odbijają figur, lecz odsyłają same kolory”[13], otrzymujemy spotęgowanie odbić i pogłębienie symbolicznej wartości motywu. W obrazach Gallen-Kalleli percepcja całkowicie ulega zakrzywieniu; chmury nie tylko widziane są jako odbicia, ale samo odbicie jest zakłócone, nieczytelne.

Akseli Gallen-Kallela, Jezioro Keitele (fin. Keitele), 1905, olej na płótnie, 53×66 cm, National Gallery, Londyn.

Szczególnie interesujące w pejzażach z jeziorami Gallen-Kalleli jest ich podobieństwo do drzeworytów japońskich, widoczne w doborze pionowego formatu, skrótów perspektywicznych i  umieszczania pojedynczych motywów, np. roślinnych, na pierwszym planie. Podobne zabiegi stosował też chociażby Jan Stanisławski. Dekoracyjne stylizacje obłoków  i ich odbić w tafli jeziora mogły wywodzić się również z japonizmu, który ogarnął Europę w końcu XIX wieku. Niewykluczone, że zygzakowate formy mogły zostać zaczerpnięte z ceramiki japońskiej, co ciekawsze byłoby ze względu na fakt, że motyw ten symbolizuje w sztuce japońskiej właśnie chmury[14]. Stylizowane w formy zawijasów chmury zainspirowane z kolei ich przedstawieniami z drzeworytów znaleźć można w dziełach innych artystów skandynawskich, np. w Chmurach Brata Lindha (szw. Moln, 1906, olej na płótnie, Thielska Galleriet, Sztokholm).

[1] Por. “highly charged atmosphere”, “blue tonality”, “dreamlike atmosphere”, “blue haze”, The Atmospheric Landscape and Romantic Nationalism [w:] Alsen, Katharina, Landmann, Annika, „Nordic Painting: The Rise of Modernity”, Prestel, Munich 2016, s. 138; 142; 144.

[2] Prezentacja sztuki skandynawskiej w muzeach i galeriach amerykańskich: Corcoran Gallery of Art, Washington, D.C., 8.09-17.10.1982; Brooklyn Museum, New York, 10.11.1982- 6.01.1983; Minneapolis Institute of Arts, Minnesota 4.02-10.04.1983, por. K. Varnedoe, Northern light…, s. 19.

[3] Por. “Romantic nationalism derives its vital energy from and is motivated by racial and territorial politics as opposed to aesthetics”; “by the century’s end, nationalism had evolved into a dominant force that was qualified by romantic residue.”, J. Gallen-Kallela-Siren, Axel Gallén and the constructed nation: Art and nationalism inyoung Finland, 1880–1900, praca magisterska obroniona pod opieką Lindy Nochlin w Institute of Fine Arts, New York University, New York 2001, s. 4;6.

[4] Zjawisko związane z regionem Finlandii, Karelii, której przyroda była uważana za reprezentatywną dla całego kraju, a tradycje uznano za symbol całego narodu fińskiego, por. J. Gallen-Kallela-Siren, Axel Gallén, s.  13.

[5] A. Robbins, Lake Keitele. Vision of Finland [katalog wystawy] National Gallery, Londyn, 15.11.2017 – 4.02.2018, London 2017, s. 56.

[6] Ibidem, s. 44.

[7] Ibidem, s. 11.

[8] Por. „Gallen located nature’s beauty— «that which is pleasing to me»—in the physical discourse between individuals and their land”( tłum. własne), J. Gallen-Kallela-Siren, Axel Gallén, s.  50.

[9] J. Gallen-Kallela-Siren, Axel Gallén, s.  50.

[10] Ibidem, s. 215.

[11] Kolonia artystyczna we Fleksum pod Oslo składała się przede wszystkim z malarzy norweskich: Christiana Skredsviga, Eilifa Peterssena, Erika Werenskiolda, Gerharda Munthe i Kitty Kielland. Cechą charakterystyczną ich twórczości były tematy białych nocy i pejzaże nastrojowe, por. Gunnarson 1998:209-211.

[12] A. Robbins, Lake Keitele…, s. 24.

[13] H. Damisch, Teoria /obłoku/…, s. 62.

[14] W. Halén, Japonisme, national identity and a new aesthetic idiom [w:] G. Weisberg (red.), “Japanomania. In the Nordic countries. 1875-1918”, [katalog wystawy] Ateneum Art Museum, Finnish National Gallery, Helsinki (18.02.2016–15.05.2016), National Museum of Art, Architecture and Design, Oslo (16.06.2016–16.10.2016), Statens Museum for Kunst, Copenhagen (19.01.2017–23.04.2017), Helsinki 2016, s. 149.

Opublikowane w

Chmurobrazy Eero Järnefelta

fragment pracy magisterskiej „Chmurobrazy”. Interpretacje motywu chmury w pejzażu 1820-1920. Całość do przeczytania tutaj.

Jak twierdzi badacz sztuki skandynawskiej, Kirk Varnedoe, chmury są motywem szczególnie charakterystycznym dla malarzy Północy[1].

Duże zainteresowanie niebem wśród malarzy tego kręgu mogło wiązać się z tradycją Eckersberga i Dahla, jak również romantycznym wyobrażeniem o dzikiej i nieposkromionej naturze północnej. Warto przypomnieć tu interpretację Johna E. Thornesa, według której chmurobrazy Dahla miały ukazywać typowo norweską pogodę[2], a więc zachmurzone nieba i szarości miały być charakterystyką krajów skandynawskich. Wyjątkowe warunki atmosferyczne i świetlne przedstawiać będą malarze następnego pokolenia, a chmury pełnią istotny element budujący nastrój „chłodnej północy”. W twórczości głównego „chmuromalarza” Finlandii, Eero Järnefelta, badacze zliczyli około 203 szkiców i studiów chmur, w których malarz z uwagą naturalisty przygląda się modyfikacjom obłoków na niebie (Chmury, fiń. Pilviä, data nieznana, gwasz na papierze, kolekcja prywatna) i tworzeniu poszczególnych formacji, np. wież chmurowych (Chmury ponad wzgórzami, fiń. Pilviä vaarojen yllä, data nieznana, gwasz i olej na papierze, kolekcja prywatna).

Eero Järnefelt, Chmury ponad wzgórzami, (fin. Pilviä vaarojen yllä), data nieznana, gwasz i olej na papierze, 53×76 cm, kolekcja prywatna.

Oprócz ukończonych studiów z jego wczesnej twórczości (Chmury, fiń. Pilviä, 1892), w których malarz zwraca uwagę szczególnie na kolorystykę i kształt cumulusów, Järnefelt ilustruje różne stany pogody w znacznie późniejszych widokach góry Koli (Widok z Koli, fiń. Koli, 1917; Iltausva Kolilla, fiń. Widok z Koli wieczorem, 1928; Widok z gór, fiń. Maisema Kolilta, 1930). Niebo jest w tych obrazach najbardziej realistyczną częścią obrazu; malarz przygląda się pogodnym, jasnym obłokom, ale maluje też ciemne chmury ze ścianą deszczu lub rozpromienione łukiem tęczy.

Temat chmur pojawiał się także często w twórczości rodaków Järnefelta: Akselego Gallen-Kalleli i Pekki Halonena, ci jednak malowali niebo pogodniejsze, a chmury bardziej uproszczone. Faktycznie coś wyjątkowego musiało być w fińskich chmurach, skoro z taką ochotą malowali je podczas plenerów studenci z Petersburga, tacy jak Lewitan, którego fińskie pejzaże Janina Ruszczyc uważa za bardziej stylizowane i dekoracyjne[3] czy Konrad Krzyżanowski, którego Chmury w Finlandii (1908) należą do najbardziej dekoracyjnych w oeuvre polskiego malarza.

[1] K. Varnedoe, Northern light: realism and symbolism in Scandinavian painting 1880-1910, Brooklyn museum, Brooklyn, New York 1982, s. 108.

[2] J. Thornes, John Constable’s Skies…, s. 184.

[3] J. Ruszczyc, Lewitan, Sztuka, Warszawa 1957, s. 65.