Pierwszy Nordyk, który odniósł wielki sukces w Paryżu.
Studiował w Szkole Rysunkowej Towarzystwa Sztuki Fińskiej w Helsinkach, a potem otrzymał stypendium na dalsze studia w Antwerpii. Jesienią 1874 i został przyjęty do École des Beaux-Arts w Paryżu i zadebiutował na Salonie obrazem Spalona wieś – scena z fińskiego buntu chłopskiego z 1596 roku (1879), odnoszącym się do wydarzeń z tzw. Wojny drągów – powstania chłopów przeciwko szwedzkiemu wojsku.
Wstępnie jego głównym nauczycielem był Jean-Léon Gérôme (1824–1904), ale zawarta dwa lata później znajomość z Bastien-Lepagem, który zachęcił go do malowania w plenerze, zadecydowała o nowym stylu fińskiego malarza, charakteryzującego się połączeniem akademickiego malarstwa historycznego z realistycznym ujęciem postaci i impresjonistyczną świetlistością krajobrazu. Widać to już w obrazie Kondukt z trumną dziecięcą (1880), w którym tym artysta połączył częsty w malarstwie naturalizmu motyw pogrzebu wiejskiego z charakterystyczną dla impresjonizmu lekkością pędzla. Widzimy tutaj grupę postaci wiozącą łodzią niewielką trumienkę na uroczystości pogrzebowe po drugiej stronie jeziora. Choć twarze wszystkich postaci wyrażają głęboki żal, smutek dziewczynki zdaje się w pełni oddawać tragizm tej sytuacji. Dzieło to, malowane w Finlandii i przedstawiające fińskich chłopów, badacze uznają za jeden z przykładów Nowoczesnego Przełomu w malarstwie fińskim, zapowiadający odświeżenie rodzimej tradycji akademickiej nurtami popularnymi w ówczesnej stolicy sztuki. Malarz wielokrotnie powracał do tematyki chłopskiej, umieszczając blondłowską dziewczynkę w centrum kompozycji takich jak Na morzu (1883). Tym razem hardość młodej dziewczyny, która opierając ręce w zakasanych rękawach o biodro i łódź, z zaciśniętymi brwiami wpatruje się w morze, wyrażając gotowość do pracy przy połowie, podkreśla codzienną pracę rybaków.
Zaskakujące, że w tym samym roku powstał obraz zgoła odmienny, odwołujcy się do malarstwa Renoira Paryżanka (Virginie). Edelfelt, choć swoimi fińskimi obrazami przyciągał uwagę paryskiej krytyki artystycznej i zjednywał sympatię rodaków, to podczas pobytu w Paryżu pracował też nad międzynarodową karierą. Stąd liczne odwołania do twórczości impresjonistów: nie tylko poprzez sposób malowania, ale też tematykę. Dlatego poza dramatycznymi scenami życia codziennego fińskich chłopów, podejmował też luźniejsze tematy związane z wodą, takie jak Letnie życie na wyspach (1880), przedstawiający elegancko ubrane panie udające się na popołudniową przejażdżkę w letni dzień. Dla impresjonistów tego typu sceny były pretekstem do ukazania warsztatu malarza w jego sposobie malowania refleksów światła na załamaniach materiału lub tafli jeziora.
Bardzo imprejosnistyczy był również Ogrody Luksemburskie, Paryż (1887), w którym widać niemal wszystkie cechy malarstwa nowoczesnego zyskującego na popularności we Francji. W tej impresji, scence rodzajowej odgrywającej się w świetle popołudniowego słońca, widać nie tylko grę refleksjami światła na piasku Ogrodów Luksemburskich, ale również akcentami barwnymi czarnych strojów starszych kobiet z białymi sukienkami dzieci. Fotograficzny kadr, skupiający się na matce zaplatające warkocze dziewczynce na pierwszym tle, dzieli kompozycję na dwie grupy: stłoczone kobiety w lewym dolnym rogu oraz luźniejszą gromadę bawiących się dzieci po przeciwnej stronie.
Albert Edelfelt przybył do Francji w wieku zaledwie dwudziestu lat, ale szybko zaczął zdobywać pierwsze medale i nagrody. Najważniejszą z nich było wyróżnienie w roku 1886 roku na Salonie Paryskim za portret chemika i biologa Ludwika Pasteura, za który otrzymał Legię Honorową. Portret cieszył się uznaniem szczególnie za innowacyjność i „naukowość” tematu oraz profil samego modela, w opozycji do wciąż popularnych (ale niemodnych wśród nowoczesnej publiczności) tematów historycznych. Za ten sam obraz otrzymał również złoty medal na Światowej Wystawie w 1889 roku.
Sukcesy Edelfelta w Paryżu skusiły wielu rodaków i Skandynawów do spróbowania własnych sił na Salonie. Sam malarz szybko stał się prekursorem ważnych zmian w życiu artystycznym w Finlandii i artystą, który znacząco przyczynił się do wykształcenia fińskiego stylu narodowego. To jemu powierzono kuratorstwo nad pawilonem fińskim podczas Wystawy Światowej w Paryżu w 1900 roku, który okazał się wielkim triumfem sztuki narodowej. Był to czas wyjątkowo ważny dla zamanifestowania fińskiej odrębności względem imperium Romanowów, szczególnie ze względu na postępującą rusyfikację Finlandii w latach 90. XIX wieku.
Dlatego fiński malarz powrócił do malarstwa historycznego, choć odwoływał się do wydarzeń z historii najnowszej, na przykład dziejów wojny z lat 1808–1809 roku. W obrazie Gubernator (1899) przedstawił Olofa Wibeliusa (1752–1823), który na wieść o przegranej przez Szwecję wojnie, w obecności komendanta sił rosyjskich księcia Fredrika Wilhelma von Buxhoevdena (1750–1811) kładzie rękę na księdze praw, by podkreślić ich znaczenie. Malarz wybrał więc nie tyle spektakularne działania militarne, ile obronę praworządności, by potępić działania Rosji względem Finlandii, to jest odejście od pierwotnie nadanej im częściowej autonomii i stopniowe zaostrzanie praw przeciwko rozwojowi języka i kultury fińskiej.
W polskich zbiorach znajduje się jeden obraz Alberta Edelfelta, Pod brzozami, (Dzieci w lesie brzozowym w zatoce Haikko) z 1882 roku. Obecnie można go oglądać na wystawie stałej w Muzeum Narodowym w Warszawie. Więcej o obrazie przeczytacie na moim Instagramie:
No responses yet