Droga Marto Biernat,

pewnie kojarzysz list Émila Zoli J’accuse, w końcu tak jak ja skończyłaś historię sztuki. Jesteś osobą z wyższym wykształceniem, zakładam, że napisałaś też co najmniej jedną pracę dyplomową, jesteś więc zapoznana z systemem tworzenia przypisów, cytowania cudzych myśli, a także z pojęciem plagiatu. Napisałaś już dwie książki, podobno trzecia w drodze. A pierwsza z nich, Rekin i baran. Życie w cieniu islandzkich wulkanów, właśnie została oskarżona o plagiat. Alda Sigmundsdóttir, autorka książki The little book of the Icelanders in the old days twierdzi, że sporo sobie pożyczyłaś z jej dzieła, ale bez respektowania podstawowych praw panujących w świecie pisania i publikowania tekstów – praw autorskich.

Nie ma twardych dowodów, sprawa jest teraz w toku i czekamy na wyrok sądu. Ale w internecie od dawna krąży plik z zestawieniem fragmentów Twojej książki z ich oryginalnymi źródłami (kliknij w obrazek, a pobierze się cała tabela).

Chcę podkreślić, że nie ja jestem autorką tych tabel. Ale nawet bez zapoznania się z nimi lektura Twojej pierwszej książki była dla mnie podejrzana, o czym pisałam w recenzji. Styl tego tekstu jest bardzo niejednorodny – jak można w jednym akapicie użyć tylu gawędziarskich “ukraszeń”, popularnonaukowych uproszczeń i specjalistycznej terminologii? Byłoby to realne gdybyś przeprowadziła kilkuletnią kwerendę w archiwach islandzkich bibliotek, zadała sobie trud przejechania Wyspy i przeprowadzenia wywiadów z jej mieszkańcami. Ale czy zrobiłaś to? Piszesz, że rozmawiałaś z Islandczykami. Ilu ich było?

Wiesz, mi też zdarzyło się napisać cykl tekstów o miejscach, w których nigdy nie byłam. Kiedy publikowałam je w sieci, zaznaczyłam wyraźnie, że są one pisane z wyobraźni i że posiłkowałam się znanymi mi materiałami, żeby je napisać. Nie miałam zamiaru nikogo oszukiwać. Biorąc pod uwagę, że pisałam to kiedy miałam lat kilkanaście, mogło mi się zdarzyć, że użyłam czyjejś myśli i nie zaznaczyłam tego w tekście, ale nie chciałam nikogo przekonać, że jestem specjalistką od Islandii i cały materiał zebrałam sama. A przede wszystkim: nie brałam za to od nikogo pieniędzy, nie wydałam książki, która stała się bestsellerem. Tymczasem ludzie z ogromną wiedzą, o wiele większą od Twojej i mojej, mieszkający na Islandii od kilkudziesięciu lat, nie porywają się na pisanie książek, nawet popularnonaukowych. Inni z kolei poświęcają lata swojego życia oraz prywatne pieniądze na zbieranie materiałów do swoich reportaży, a każde zdanie piszą z wielką uwagą, sprawdzając przedstawiane w nim informacje w różnych źródłach.

Nie piszę jednak po to, żeby powiedzieć, że jestem lepszą autorką od Ciebie. Piszę to właśnie dlatego, że nie jestem żadną autorką, a ten tekst nie przysłuży się w żaden sposób do związanych z moim nazwiskiem wydawnictw. Nawet jeśli kiedykolwiek miałam wielkie marzenie napisania książki o Islandii, zapoznanie się z Twoją publikacją było dla mnie jak kubeł zimnej wody. Jasne, można napisać książkę po spędzeniu wakacji na Islandii, po objechaniu jej rowerem, bo przepracowaniu sezonu w przetwórni rybnej. Można tam pewnie nawet pomieszkiwać przez daną część roku, ale napisać książkę, która jest autorskim, własnym dziełem. Nie zbiorem cytatów, w żaden sposób niezaznaczonych w przypisach.

Pamiętam, jak w początkach Internetu robiło się prezentacje w podstawówce. Ludzie nie mieli wtedy pojęcia o prawach autorskich, wklejali więc na oślep treści z Wikipedii do Power Pointa. Ci o estetycznym zmyśle zadawali sobie trud usunięcia hiperłączy lub przynajmniej ujednolicania tekstu, żeby poszczególne słowa nie podkreślały się na niebiesko. To było minimum, ale też nikt nie brał tych jednorazowych wystąpień przez kolegami z klasy na poważnie, oceniali je średnio rozgarnięci w przestrzeni internetowej nauczyciele, a po dzwonku wszyscy już o tym zapominali. Być może Twoi czytelnicy – wśród nich ja – byli takimi niedoinformowanymi nauczycielami; niektórzy chwalili Cię w recenzjach za kawał dobrej roboty i świetnie napisany materiał, bo poradziłaś z nim sobie jak zdolny uczeń z talentem do lania wody, który w interesujący sposób potrafi zapełnić otrzymany na lekcji czas. Znam takich, co na prezentacje maturalne przychodzili z gotowcami i oczarowywali komisje swoją paplaniną. Potem dostawali piątki. Ale ci wszyscy, którzy sumiennie przygotowali się do egzaminu i poświęcali swój czas na autorski materiał nie przepadali za takimi ananasami. Jeśli wyczuwasz moją metaforę, sama jesteś bowiem mistrzynią długich porównań, to zrozumiesz, że nikt nie lubi pisarzy, którzy kradną cudzą wartość intelektualną.

Mogę się mylić, może to wszystko, co można znaleźć w obu Twoich książkach to tylko casus z napisów końcowych serialu telewizyjnego, coś w stylu “Zbieżność imion i nazwisk jest przypadkowa”??? Czy jednak jesteś takim geniuszem, że myślisz tak jak dziennikarze Gazety Wyborczej i autor przewodnika National Geographic jednocześnie? Porównałam informacje z tabelki, zajrzałam do Twojej książki i do źródeł. Tutaj możesz sobie porównać proporcje pożyczonych przez Ciebie zdań z przewodnika autorstwa Andrew Evansa. Zaznaczę tylko, że kolorowe karteczki wskazują tylko strony. A na nich takich przekopiowanych, sparafrazowanych zdań znajduje się od kilku po kilkanaście.

Nie piszę tego dla niczyjego poklasku. Ale odkąd zwróciłam Wam uwagę na błąd, mój komentarz został usunięty z Waszej strony na Facebooku, a Twój mąż Adam wytoczył przeciw mnie wojnę na zamkniętej grupie miłośników Północy, wciągając w to innych ludzi. Teraz też pisze o “małym człowieczku”, być może ma mnie na myśli. Ale gdzie jesteś Ty? Dlaczego zniknęłaś ze strony, bloga, a Adam przejął wszystkie media społecznościowe? Dlaczego nie możesz samodzielnie odnieść się do sprawy, w końcu – jak podkreśla Adam – treść była Twoim dziełem, on tylko zrobił zdjęcia. Czy tak jak Twój mąż będziesz zasłaniać się tym, że wszystko to tylko pomówienia? Odnieś się do sprawy, jeśli jakkolwiek chcesz jeszcze w środowiskach islandzkich zachować twarz.

Jeśli jesteś ofiarą wydawnictwa żerującego na nośnych tematach, współczuję. Ale podobno Wydawnictwo Poznańskie miało wiedzieć o podejrzeniach o plagiat i pójść z Tobą na ugodę. Musiałaś wiedzieć, co się święci zanim wydałaś u nich drugą książkę. Już wtedy na Lubimyczytać.pl roiło się od negatywnych komentarzy, być może widziałaś tabelkę. A mimo to napisałaś drugą książkę, i tym razem dodałaś kilka przypisów ze źródłami. Ale wciąż zamiast solidnej “Bibliografii” książkę Laponia. Wszystkie imiona śniegu zamykała śmieszna sekcja “Dla zainteresowanych” na końcu książki.

Ale jeśli naprawdę dałaś sobie wmówić, że jako autorka poczytnych postów na blogu (choć może i te były przepisywane???) możesz zostać pisarką, nie daruję. A przede wszystkim nie dowierzam, że popełniłaś kolejny “produkt książkopodobny”. I że możesz jeszcze popełnić następne.

Chcę promować Islandię i wiedzę o niej. Dlatego Twoja książka bardzo mnie zdenerwowała. Nie tyle dlatego, że jako czytelnik mający na koncie ciut więcej niż średnia krajowa nie byłam w stanie przebrnąć przez ten bełkot i chciałam poddać się już po kilku stronach. Jako miłośniczka Islandii zmusiłam się, by dobrnąć do końca, bo nie dowierzałam, że taka pozycja została wydana przez poważną firmę.

Nie ma “jednego człowieczka”. Jest cała masa oszukanych czytelników, prawdziwych pisarzy, a przede wszystkim autorzy książek, z których korzystałaś. Mam nadzieję, że Cię tym zatrzymamy.  Ale domagamy się konsekwencji. Domagamy się, żebyś zabrała publicznie głos w tej sprawie. Żeby do sprawy odniosło się Wydawnictwo Poznańskie. Żeby Twój mąż przestał odgrywać szopki na mediach społecznościowych i zaczął mówić prawdę. Adam zasłania się, że tylko robił zdjęcia, ale czy nie wiedział o Twoim sposobie pracy?  Jeśli tak, dlaczego negował wszelkie podejrzenia??? Rekin i baran powinien zostać wycofany ze sprzedaży. A Wy powinniście oddać autorom przepisanych książek, co im się należy. Laponia powinna natomiast zostać poważnie prześwietlona, na wypadek, gdyby pojawiło się tam o wiele więcej odniesień niż te, które wskazałaś w przypisach.

Tak na koniec życzę Ci dużo odwagi  i siły.
To będzie trudny czas.